Działania z zakresu pomocy społecznej spoczywają na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej. Obszar realizacji zadań wyznaczonych dla poszczególnych podmiotów określa Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. ( Dz. U. z 2020 r. poz. 1876). Instytucje pomocy społecznej przy realizacji swoich zadań współpracują z organizacjami społecznymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej należą:

• regionalne ośrodki polityki społecznej
• powiatowe centra pomocy rodzinie
• ośrodki pomocy społecznej
• domy pomocy społecznej
• placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego
• ośrodki wsparcia
• ośrodki interwencji kryzysowej

Przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące zakresu pomocy udzielanej przez każdą z tych instytucji.

 

Ośrodki Pomocy Społecznej

Ośrodki pomocy społecznej są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej przewidziane ustawowo dla gmin. Ich nazwy mogą się nieznacznie różnić, bowiem w gminie miejskiej są to miejskie ośrodki pomocy społecznej (MOPS), zaś w gminie wiejskiej – gminne ośrodki pomocy społecznej (GOPS). Realizują one szereg działań mających na celu pomoc osobom i rodzinom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych oraz ich integrację społeczną. Do narzędzi jakimi posługują się OPS należą przede wszystkim praca socjalna, różnego rodzaju zasiłki, pomoc i doradztwo. Celem pracy socjalnej jest poprawa funkcjonowania osób i rodzin w środowisku społecznym poprzez rozwinięcie lub wzmocnienie ich aktywności i samodzielności życiowej. Polega ona na współpracy ze społecznością lokalną, instytucjami i organizacjami na rzecz zaspokajania istotnych potrzeb mieszkańców danej gminy. Szczegóły dotyczące form i zasad pomocy udzielanej przez OPS można znaleźć na stronie: https://www.gov.pl/web/rodzina/formy-udzielanej-pomocy.

 

Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie

Powiatowe centra pomocy rodzinie (PCPR) są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej przewidziane ustawowo dla powiatu. W miastach na prawach powiatu będą to miejskie ośrodki pomocy rodzinie (MOPR). Działania tych instytucji polegają głównie na wspieraniu i integracji ze środowiskiem osób i rodzin z tzw. grup szczególnego ryzyka, to znaczy mających trudności lub braki w przystosowaniu się do życia. Należą do nich osoby: opuszczające domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze. Osoby te mogą liczyć na pomoc pieniężną na usamodzielnienie i kontynuowanie nauki oraz pobyt w mieszkaniach chronionych, powiatowych ośrodkach wsparcia, w tym domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. PCPR udzielają również pomocy cudzoziemcom, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, mającym trudności w integracji ze środowiskiem (Dz. U. z 2020 r. poz. 35).

Do pozostałych zadań PCPR należą:

• prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób, z wyłączeniem środowiskowych domów samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
• prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej;
• udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach;
• szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu;
• doradztwo metodyczne dla kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z terenu powiatu;
• podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych.

 

Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej

Na szczeblu województwa istnieją dwie odrębne struktury organizacyjne – administracji rządowej i samorządowej. Zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje Wojewoda. Zadania Wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez wydziały polityki społecznej urzędów wojewódzkich. Natomiast zadania samorządowe wykonuje Marszałek Województwa przy pomocy Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej – jednostki organizacyjnej powołanej do realizacji zadań pomocy społecznej w województwach.

Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej, podobnie jak pozostałe opisywane w tym artykule instytucje, realizują określone zadania. Przede wszystkim opracowują, aktualizują i realizują strategie wojewódzkie w zakresie polityki społecznej. Organizują kształcenie oraz szkolenia kadr pomocy społecznej, umożliwiając im podnoszenie kwalifikacji i kompetencji zawodowych.

Do istotnych zadań ROPS należą również:

• rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska;
• diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych w regionie;
• inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej oraz metod działań w zakresie aktywizacji, integracji i reintegracji społeczno-zawodowej osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym;
• wspieranie rozwoju partnerskiej współpracy pomiędzy samorządami lokalnymi a podmiotami świadczącymi usługi aktywizacji;
• koordynowanie działań na rzecz sektora ekonomii społecznej w regionie.

 

Domy Pomocy Społecznej

Domy pomocy społecznej (DPS) są jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, które świadczą, na poziomie obowiązującego standardu, usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne osobom wymagającym całodobowej opieki. Prawo do zamieszkania w DPS mają osoby, które z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności nie mogą samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu i nie można zapewnić im niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.

W zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla:

• osób w podeszłym wieku;
• osób przewlekle somatycznie chorych;
• osób przewlekle psychicznie chorych;
• dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
• dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
• osób niepełnosprawnych fizycznie;
• osób uzależnionych od alkoholu.

Aktualny rejestr domów pomocy społecznej w województwie zachodniopomorskim znajduje się pod linkiem: http://www.szczecin.uw.gov.pl/?type=article&action=view&id=164

Oprócz usług pielęgnacyjno-bytowych (wyżywienia, odzieży, utrzymania czystości i opiekuńczych) DPS prowadzą szereg działań wspomagających aktywizację społeczną i zdrowotną mieszkańców, m in. poprzez:

• terapię zajęciową,
• podnoszenie sprawności fizycznej
• zaspokojenie potrzeb religijnych i kulturalnych,
• zapewnienie warunków do rozwoju samorządności mieszkańców domu,
• stymulowanie nawiązywania, utrzymywania i rozwijania kontaktu z rodziną i społecznością lokalną,
• udzielanie pomocy usamodzielniającemu się mieszkańcowi domu w podjęciu pracy, szczególnie mającej charakter terapeutyczny, w przypadku osób spełniających warunki do takiego usamodzielnienia.

 

Placówki specjalistycznego poradnictwa

Poradnictwo specjalistyczne, w szczególności prawne, psychologiczne i rodzinne, jest świadczone osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych, bez względu na posiadany dochód. Oprócz wspomnianych wyżej PCPR i MOPR będą to również: specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, ośrodki interwencji kryzysowej, punkty interwencji kryzysowej, hostele, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, domy dla matek z dziećmi, centra kryzysowe. Rejestr jednostek specjalistycznego poradnictwa prowadzi wojewoda. Wykaz i adresy placówek z naszego województwa znajduje się pod tym linkiem: http://www.szczecin.uw.gov.pl/?type=article&action=view&id=556.

 

Ośrodki wsparcia

Ośrodki wsparcia są jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej dziennego pobytu, z możliwością całodobowego okresowego pobytu. Są to: dzienne domy pomocy domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska i domy dla bezdomnych, ośrodki wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi oraz środowiskowe domy/kluby samopomocy. Celem działania tych placówek jest pomoc w zwiększaniu zaradności i samodzielności życiowej, a także integracji społecznej osobom z upośledzeniem niektórych funkcji organizmu lub zdolności adaptacyjnych. Środowiskowe domy samopomocy świadczą usługi w ramach indywidualnych lub zespołowych treningów samoobsługi i treningów umiejętności społecznych, polegających na nauce, rozwijaniu lub podtrzymywaniu umiejętności codziennego funkcjonowania w życiu społecznym.

 

Ośrodki Interwencji Kryzysowej

Rolą ośrodków interwencji kryzysowej (OIK) jest pomoc osobom i rodzinom doświadczającym różnego rodzaju trudności życiowych, z którymi nie są w stanie samodzielnie sobie poradzić. W celu udzielenia skutecznej i wielopłaszczyznowej pomocy, OIK współpracują z sądami, ośrodkami pomocy społecznej, szkołami, prokuraturą, organizacjami pozarządowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, itp. Do zadań OIK należą przede wszystkim:

• udzielanie specjalistycznego poradnictwa w ramach interwencji kryzysowej;
• diagnozowanie sytuacji zgłaszających się klientów, rodzin;
• udzielanie porad psychologicznych, pedagogicznych, socjalnych i prawnych;
• planowanie form pomocy (indywidualny plan) i ich realizacja;
• organizowanie grupowych form pomocy;
• organizowanie programów edukacyjnych, warsztatów umiejętności wychowawczych;
• integrowanie lokalnego środowiska służącego pomocy rodzinie;
• prowadzenie wczesnej interwencji w przypadku stosowania przemocy w rodzinie;
• zapewnienie pomocy psychologicznej osobom opuszczającym, pieczę zastępczą.

 

 

 

Źródła:

• Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. ( Dz. U. z 2020 r. poz. 1876)

• gov.pl/web/rodzina/pomoc-spoleczna

• szczecin.uw.gov.pl