Instytucjonalna pomoc w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym - świadczenia pieniężne
Rodzice dzieci niepełnosprawnych w naszym kraju najczęściej całkowicie poświęcają się opiece nad nimi, rezygnując z życia prywatnego i pracy zawodowej. Sytuacja znacznie się komplikuje, gdy rodzic jest jedynym opiekunem dziecka. Zmuszony jest wówczas prowadzić nieustanną walkę o zapewnienie dziecku godnego życia, ponosząc wysokie koszty leczenia, rehabilitacji, pielęgnacji i korzystania z drogiego sprzętu wspomagającego. W niniejszym artykule przyjrzymy się na jaką pomoc mogą liczyć rodzice dzieci niepełnosprawnych ze strony państwa i powołanych do tego instytucji.
Świadczenia pieniężne
Pomoc finansową związaną z opieką nad niepełnosprawnym dzieckiem zapewniają Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie i Ośrodki Pomocy Społecznej. Jej zakres i formy określają: Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2019, poz. 1172 z późn. zm.), Ustawa o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. 2020, poz. 111 z późn. zm.) i Ustawa o pomocy społecznej (Dz. U. 2019., poz. 1507 z późn. zm.). Na mocy tej ostatniej wypłacane są zasiłki okresowe i celowe (np. na zakup węgla, na wyprawkę szkolną). Rodzina osoby niepełnosprawnej może przede wszystkim liczyć na świadczenie pielęgnacyjne od stycznia 2020 r. wynoszące – 1830 zł[1], miesięcznie niezależne od dochodu, jaki osiąga rodzina. Przysługuje ono, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Warunkiem otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego jest rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą zależną (dot. również prowadzenia gospodarstwa rolnego). Potrzebne jest również orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub wskazania o konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. O świadczenie pielęgnacyjne mogą ubiegać się:
- matka lub ojciec,
- opiekun faktyczny dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną,[2]
- inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Podobnie uwarunkowanym świadczeniem jest specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości 620 zł miesięcznie. Z tym, że przysługuje on w przypadku, gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty kryterium dochodowego wynoszącego 764 zł netto (na podstawie dochodów z roku poprzedzającego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu). Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2019 r. poz. 2086 z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
- nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
- rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Tak jak w przypadku świadczenia pielęgnacyjnego, przy staraniu się o uzyskanie specjalnego zasiłku opiekuńczego, potrzebne będą: orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub wskazanie o konieczności stałej lub długotrwałej opieki/ pomocy osobie niepełnosprawnej.
Kolejnym dostępnym świadczeniem jest zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 215,84 zł miesięcznie. Przyznaje się go w celu częściowego pokrycia wydatków związanych z zapewnieniem opieki i pomocy osobie w związku z jej niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
- niepełnosprawnemu dziecku;
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, posiadającej orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia posiadającej orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia;
- osobie, która ukończyła 75 lat.
Dodatkowo, jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kryterium dochodowego w wysokości 764 zł miesięcznie, można uzyskać zasiłek rodzinny wraz z dodatkami do niego (m.in. z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka).
Zasiłek wynosi:
- 95 zł miesięcznie na dziecko, które nie skończyło 5 lat,
- 124 zł miesięcznie na dziecko, które ma powyżej 5 lat, ale nie ukończyło 18 roku życia,
- 135 zł miesięcznie na dziecko, które ukończyło 18 lat, do jego 24 urodzin.
Ponadto do zasiłku przysługuje też dodatek – związany z kształceniem i rehabilitacją niepełnosprawnego dziecka – który wynosi 90 zł miesięcznie, gdy dziecko nie skończyło 5 lat, lub 110 zł miesięcznie do 24. urodzin.
Ważne!
W przypadku zbiegu uprawnień do poniżej wymienionych świadczeń, osoba uprawniona musi wybrać jedno z nich:
- świadczenie rodzicielskie lub
- świadczenie pielęgnacyjne lub
- specjalny zasiłek opiekuńczy lub
- dodatek do zasiłku rodzinnego lub
- zasiłek dla opiekuna osoby dorosłej ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Rehabilitacja
Rodziny mogą zapewnić swojemu dziecku aktywną formę rehabilitacji połączoną z wypoczynkiem, ubiegając się o dofinansowanie do uczestnictwa dziecka niepełnosprawnego i jego opiekuna w turnusach rehabilitacyjnych. Służą one poprawie sprawności psychofizycznej, wyrobieniu zaradności i rozwojowi umiejętności społecznych uczestników. Na turnusach dzieci biorą udział w różnorodnych zajęciach indywidualnych i grupowych, nawiązują nowe znajomości i kontakty, a także rozwijają swoje zainteresowania. Turnusy rehabilitacyjne odbywają się w grupach liczących minimum 20 uczestników o podobnych potrzebach w zakresie rehabilitacji ze względu na rodzaj niepełnosprawności. Trwają co najmniej 14 dni. Każda grupa turnusowa ma opracowany program rehabilitacji odpowiedni do schorzeń uczestników, realizowany przy udziale kadry specjalistów. Turnus może być zorganizowany w formie stacjonarnej lub niestacjonarnej. Pierwszeństwo w uzyskaniu dofinansowania mają osoby niepełnosprawne ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, Osoby Niepełnosprawne w wieku do 16 lat oraz w wieku do 24 lat, o ile uczą się i nie pracują (bez względu na stopień niepełnosprawności). Z pomocy tej można korzystać nie częściej niż raz na rok. Więcej szczegółowych informacji znajduje się na Portalu Informacyjnym Systemu Obsługi Wsparcia finansowanego ze środków PFRON.
Sprzęt rehabilitacyjny
Rodzic (opiekun) dziecka może również starać się o dofinansowanie ze środków PFRON zakupu niezbędnego sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych. Dofinansowanie obejmuje pojemną kategorię „sprzętu rehabilitacyjnego”, co oznacza możliwość ubiegania się o dofinansowanie także tych przedmiotów, których nie ma w wykazach przedmiotów finansowanych przez NFZ. Będzie ono także zasadne, gdy rodzina nie ma wystarczających środków finansowych na zakup sprzętu, który refunduje Narodowy Fundusz Zdrowia. Dofinansowanie zakupu sprzętu rehabilitacyjnego wynosi do 80% jego kosztu, nie więcej jednak niż wysokość pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Rodzic (opiekun) natomiast musi pokryć minimum 20% kosztu zakupu. Dokumenty potrzebne do ubiegania się o tę pomoc to: kopia aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dziecka, zaświadczenie o wysokości dochodów, dokument potwierdzający przewidywany koszt zakupu sprzętu (np. specyfikacja cenowa) oraz zaświadczenie od lekarza wskazujące zasadność korzystania z określonego sprzętu do rehabilitacji w warunkach domowych. Konieczne jest także spełnienie kryterium dochodowego. Mianowicie przeciętny miesięczny dochód, podzielony przez liczbę osób we wspólnym gospodarstwie domowym, obliczony za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie może przekroczyć kwoty:
- 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym gospodarstwie domowym,
- 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej.
Dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych
W sytuacji, gdy prawidłowe funkcjonowanie dziecka niepełnosprawnego blokują tkwiące w otoczeniu (np. mieszkaniu, klatce schodowej) przeszkody lub, gdy brak określonego sprzętu utrudnia bądź uniemożliwia dziecku komunikowanie się z otoczeniem, rodzice (opiekunowie) mogą zwrócić się do właściwego PCPR o udzielenie dofinansowania likwidacji tych barier. Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie udziela pomocy w zależności od rodzaju potrzeb, sytuacji formalnoprawnej rodziny i dostępności środków budżetu samorządu. Dofinansowanie na likwidację barier architektonicznych może być udzielone raz na rok. Jego wysokość wynosi do 95% kosztów przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Udział własny wnioskodawcy to minimum 5% kosztów. Pomoc ta przysługuje osobom o znacznym, umiarkowanym lub lekkim stopniu niepełnosprawności, które mają trudności w poruszaniu się. Jeśli wnioskodawca nie jest właścicielem nieruchomości, niezbędna jest zgoda właściciela lokalu na wykonanie prac budowlanych/remontowych służących usunięciu określonych barier. Szczegółowe informacje dotyczące formalności, wniosku i niezbędnych załączników znajdą państwo pod tym linkiem: https://portal-sow.pfron.org.pl/opencms/export/sites/pfron-sow/sow/baza-wiedzy/informator/osoby-niepelnosprawne/.
Źródła:
-
Otrębski, K. Konefał, K. Mariańczyk M. Kulik, Wspieranie rodziny z niepełnosprawnym dzieckiem wyzwaniem dla pracy socjalnej, Europerspektywa Beata Romejko, Lublin 2011
-
https://portal-sow.pfron.org.pl/
-
https://www.gov.pl/web/rodzina/osoby-niepelnosprawne
