Poród jest dla dziecka ogromnym stresem. Nagle znajduje się w obcym dla siebie środowisku pełnym nieprzyjemnych bodźców: oślepiających świateł, hałasu. W tym momencie dziecko traci całe swoje poczucie bezpieczeństwa, które odczuwało w czasie życia płodowego. Dlatego tak ważne jest ponowne zapewnienie mu tego bezpieczeństwa poprzez kontakt z matką oraz ojcem. Ważna jest dostępność rodzica w okresie czuwania dziecka czy też budowanie w nim świadomości, że rodzic pojawi się, gdy dziecko będzie go wzywać swoimi odgłosami – kwękaniem czy ostatecznie płaczem. Dla prawidłowego rozwoju dziecka bardzo ważna jest też pogodna atmosfera w domu i serdeczny kontakt z dzieckiem w okresie czuwania obojga rodziców. Na czym ten kontakt m.in. powinien polegać? Przede wszystkim na reagowaniu na dziecko. Noworodek potrzebuje poczucia bezpieczeństwa, zapewnianego także przez kontakt z najbliższym opiekunem, czyli tym, który wykonuje przy dziecku najwięcej czynności pielęgnacyjnych. Z reguły jest to matka. Trzeba też pamiętać, że już nawet noworodek ma w sobie ów pęd do poznania świata oraz społeczną potrzebę uznania. Chce, by najbliżsi opiekunowie widzieli jego postępy, zachwycali się nim, chwalili i w ten sposób motywowali do nieustannego „przekraczania siebie”, którego przecież dziecko dokonuje ucząc się w jakże krótkim czasie mnóstwa rzeczy – od trzymania główki, przewracania się na brzuszek, siadania i raczkowania, po chodzenie, a po następnym roku mówienie. Progres, jakiego dokonuje niemowlę w ciągu pierwszego roku życia jest gigantyczny i z niczym nieporównywalny. Dlatego tak ważna jest obecność bliskich przy dziecku w tym czasie, tak, aby tworzyć mu bezpieczne środowisko do fizycznego i emocjonalnego rozwoju i ten rozwój stymulować. Odbywa się to przez zaspokojenie potrzeby poznawczej niemowlęcia poprzez dostarczenie mu odpowiednich do etapu rozwoju wrażeń i bodźców.

 

0 – 3 miesiące

Postępowanie z dzieckiem w pierwszych trzech miesiącach życia zmierza do wydobycia jego możliwości percepcyjnych – wzrokowych, słuchowych i dotykowych. Służą temu kolorowe grające karuzele oraz przesuwanie przed wzrokiem dziecka zabawki, tak aby wodziło za nią oczami. Aby dziecko mogło koncentrować wzrok na zabawce powinna się ona znajdować w odległości 50 – 70 cm od jego klatki piersiowej .

Kształcenie koncentracji słuchowej odbywa się natomiast za pomocą grzechotki, którą potrząsamy lub pozytywki o miłych, kojących dźwiękach.

Stymulację dotykową zapewnia delikatny, czuły dotyk przy przebieraniu dziecka, rozbieraniu go do kąpieli i bardzo dużej uważności podczas kąpieli tak, by była źródłem przyjemności, a nie stresu dla dziecka i w rezultacie też rodziców. Należy więc bardzo  uważać na odpowiednią temperaturę wody i starać się, by woda lub szampon nie dostały się do oczu lub ust dziecka.

W pierwszym kwartale życia dziecka staramy się też stymulować jego motorykę, kładąc niemowlę na brzuszku i zachęcając – np. poprzez pokazywanie atrakcyjnej zabawki – do podnoszenia główki.

W tych wszystkich działaniach stymulujących ważne jest stopniowanie trudności. Np. prowadząc stymulację wzrokową oraz motoryczną dziecka na początku przesuwamy zabawkę poziomo przed oczami dziecka. Później zwiększamy „trajektorię”, po której poruszamy zabawką.

 

3 – 6 miesięcy

Drugi kwartał życia dziecka jest okresem dalszego rozwoju jego motoryki oraz rozwijanie naszych form komunikacji z dzieckiem – reagowania i odpowiadania na jego piski i okrzyki. W tym czasie dziecko rozwija umiejętność chwytania, którą również należy wspierać, zachęcając do złapania znajdujących się w jego pobliżu zabawek. Kładąc zabawkę w pewnej odległości od dziecka, ale jednocześnie takiej, która pozwoli mu ją chwycić wzmacniamy w nim też poczucie sprawstwa a tym samym własnej wartości. Należy też zachęcać niemowlę do prób samodzielnego przewrócenia się na brzuszek i następnie do pełzania poprzez dotykanie dłońmi stóp. Od piątego miesiąca zachęcamy dziecko do siadania poprzez lekkie podciąganie, gdy złapie rączkami nasze palce.  Dziecko w tym czasie również intensywnie pedałuje nóżkami i chwyta je rączkami.  W tym okresie istotne też są zabawy mimiczne, które rozbawiają dziecko, jak zabawa w „Akuku!”. Jest to też czas wspólnego czytania czy raczej oglądania książeczek, na które dziecko potrafi reagować pokazując np. coś palcem. Zabawą stymulującą percepcję dotykową jest zabawa pt. „Tu sroczka kaszkę warzyła” – na otwartej dłoni dziecka zataczamy delikatnie kręgi palcem wskazującym mówiąc jednocześnie „Tu sroczka kaszkę warzyła”, a następnie zaginamy po kolei delikatnie paluszki z dłoni dziecka mówiąc: „Temu dała, temu dała, temu dała, temu dała, temu piórko urwała” mówimy delikatnie pocierając ostatni, najmniejszy palec. I dalej „lecimy” naszą dłonią tak, żeby dziecko wodziło za nią wzrokiem i mówimy „I poleciała. Leciała, leciała, tu siadła, tu zjadła” – mówimy w tym czasie delikatnie łaskocząc dziecko po ciałku, „a tu się roześmiała” – nasz bobas w tym czasie też zapewne zaśmiewa się już do rozpuku.

 

6 – 9 miesięcy

W trzecim kwartale życia dziecko rozwija i doskonali swoje umiejętności motoryczne i zaczyna raczkować eksplorując coraz większe połaci mieszkania. Bardzo ważne  jest aby zapewnić mu w tym zwiedzaniu maksimum bezpieczeństwa. W ósmym miesiącu możemy już budować dziecku małe tory przeszkód np. kładąc wałek z tapczanu czy zrolowany kocyk na trasie jego raczkowania, który będzie musiał pokonać. Jednocześnie w tym okresie dziecko ćwiczy aparat mowy i jest zachwycone, gdy bliscy bawią się z nim w echo – powtarzając sylaby, które wypowiada. Jest to też okres zabawy bączkiem i gry w „koci koci łapci”. Dziecko zaczyna też zabawy klockami, zwłaszcza tę, która polega na dopasowywaniu kształtów klocków do otworów, do których się je wkłada. Jest to też etap, w którym dziecko odnajduje prawdziwą frajdę w zrzucaniu różnych przedmiotów. Jest dla niego rodzajem eksperymentu: dziecko widzi, jak rzeczy się zachowują, kiedy spadają. Na pewno Newton też to ćwiczył w niemowlęctwie! W tym kwartale dziecko poznaje też lustro i odkrywa, że mama jest jednocześnie obok i w lusterku.

Od około siódmego miesiąca życia dziecko powinno już umieć chwytać drobne przedmioty, na co oczywiście musimy zwracać ogromną uwagę ze względu na to, że kieruje je do buzi. Musimy być wiec szczególnie czujni dbając, żeby tę umiejętność dziecko ćwiczyło ewentualnie np. na małych kluseczkach czy kulkach chleba (o ile, oczywiście, nie jest chore na celiakię). Pod koniec tego kwartału dziecko próbuje już powoli wstawać i utrzymać postawę pionową trzymając się np. łóżeczka.

 

10 – 12 miesięcy

Czwarty kwartał życia dziecka to okres, który już bezpośrednio przygotowuje dziecko do chodzenia. Ze względów ortopedycznych nie powinno się przyspieszać nabycia tej umiejętności za wszelką cenę np. poprzez wsadzanie dziecka, które jeszcze nie potrafi ustać do chodzika. Wraz z opanowaniem umiejętności chodzenia, już z reguły po ukończeniu pierwszego roku życia dziecko zaczyna fascynować się zabawkami, które może pchać przed sobą i które dodatkowo wydają furczące dźwięki. Są to np. kółka na kiju, kaczuszki czy plastikowe zabawkowe kosiarki. Potem przechodzi na zainteresowanie zabawkami ciągniętymi za sobą.

 

Drugi rok życia

Drugi rok życia jest okresem wzmożonej ekspansji ruchowej dziecka i rolą rodziców jest zapewnienie dziecku w tym czasie bezpieczeństwa. Jest to też okres, w którym dziecko zaczyna mówić. Dziecko uwielbia w tym czasie wszelkie zabawy ruchowe, do których powinniśmy je zachęcać np. śpiewając. Dobrą zabawą jest uczenie dzieci śpiewania piosenek, w których np. wykonuje się określone ruchy, pokazuje części ciała itp. Dziecko w tym wielu bawi się też piłką, uczy robić babki z piasku i budować wieże z klocków. Pod koniec drugiego roku zaczyna się okres zabaw tematycznych, czyli w naśladowanie, w których dziecko odwzorowuje sytuacje z codziennego życia – zabawa w dom, a z czasem w sklep, wizytę  u lekarza itp.

 

Trzeci rok życia

W tym okresie należy zachęcać dziecko do doskonalenia jego koordynacji wzrokowo ruchowej i zdolności manipulowania palcami tworzenie budowli z klocków według wzoru. Warto też je zachęcać do tworzenia konstrukcji polegających na połączeniu dwóch klocków np. patyczkiem i tworzenie w ten sposób przestrzennych konstrukcji.

Należy też wspierać rozwój mowy dziecka np. poprzez wspólne oglądanie książeczek i rozmawianie o tym, co widać na obrazkach oraz zachęcanie dziecka do stawiania pytań. Jest to też okres, w którym dziecko może już jeździć na swoim pierwszym rowerku (najlepiej biegowym).

 

Propozycje zabaw z przedszkolakiem 3 – 6 lat

1. Zgadywanka: Kiedy mama była mała, kiedy tata był mały – co było, a czego nie?;
2. Zabawa w chowanego;
3. Gra na cymbałkach albo własnych instrumentach zrobionych np. z kartonów, butelek napełnionych wodą itp.;
4. Ciepło – zimno;
5. Najwyższa wieża z …. (klocków, poduszek, kartonów, wszystkiego, co jest pod ręką);
6. Bajki domowych przedmiotów;
7. Opowieści starych ubrań;
8. Przyjęcie urodzinowe dla ulubionej zabawki;
9. Festiwal talentów pluszaków;
10. Festiwal piosenki pluszaków;
11. Zabawa w chowanego;
12. Zabawa w raz, dwa, trzy – baba jaga patrzy;
13. Gra w kręgle z butelek po wodzie mineralnej;
14. Zawody bicia rekordu w sprzątaniu zabawek;
15. Zabawa w pocztę;
16. Robienie baniek mydlanych – także na dworze, gdzie można bezkarnie robić wielkie bańki;
17. Inscenizowanie na bieżąco, czyli pokazywanie ruchami bajki opowiadanej przez rodzica;
18. Zabawa w szkołę lub przedszkole, w której pluszaki są uczniami;
19. Pluszaki jadą na wakacje – zorganizowanie im wyprawy przez całe mieszkanie;
20. Opowieści zabawek o tym co robiły pod naszą nieobecność;
21. Odgadywanie przedmiotów po kształtach z zawiązanymi oczami;
22. Dla dziecka umiejącego liczyć i znającego alfabet – pisanie palcem na pleckach dziecka literek, cyfr oraz całych liczb, które ma odgadnąć, potem zmiana – dziecko pisze literki i liczby na plecach rodzica;
23. Teatrzyk zabawkowy;
24. Zabawa w sklep – z dzieckiem jako sprzedającym, rodzicem jako kupującym lub kupującymi są zabawki lub też zabawka jest sprzedawcą;
25. Wyprawa na bezludną wyspę – zorganizowanie dziecku bezludnej wyspy np. na środku pokoju, na której ma określoną dostępność przedmiotów i którą może opuszczać tylko w określonych sytuacjach i w określony sposób – np. tylko skacząc na jednej nodze itp.;
26. Zabawa magiczną plasteliną– magiczna plastelina sprzedawana w puszkach ma „magiczne” właściwości – odbija się jak kauczuk, rozciąga, tłucze jak szkło;
27. Zabawa w zamianę ról dzieci są rodzicami, rodzice dziećmi;
28. Zabawa przez cały dzień w rodzinę kosmitów, których wszystko dziwi;
29. Zabawa przez cały dzień w rodzinę ulubionych zwierząt np. kotów, psów, lwów, dinozaurów, słoni, pszczół – wydając przy tym dźwięki charakterystyczne dla danego zwierzęcia, chodząc w sposób oddający ekspresję tego zwierzęcia etc.;
30. Gotowanie z książką Marii Terleckiej „Kuchnia pełna cudów”;
31. Układanie dalszych losów bohaterów bajek. W tej zabawie dzieci i rodzice układają opowieści o ulubionych dziecięcych bohaterach – zarówno klasycznych bajek, jak i tych telewizyjnych. Możemy w naszych opowieściach umiejscawiać bohaterów bajek w życiu dziecka, pytając „A co zrobiłaby teraz Masza? (z bajki Masza i niedźwiedź)” albo snuć fantazje o tym, co działo się dalej po słynnych słowach: i żyli długo i szczęśliwie. Inspiracją do snucia takich fantazji jest animacja o Shreku.

 

 

Opracowano na podstawie „Nasze dziecko” pod redakcją Jadwigi Kopczyńskiej-Sikorskiej