Przemoc domowa jest zjawiskiem skomplikowanym ponieważ dotyczy osób, które są ze sobą w bliskiej relacji. We współczesnym świecie przemoc jest coraz bardziej widoczna, dotyczy nie tylko dorosłych, ale też coraz częściej dzieci. Termin “przemoc” można zastąpić takimi pojęciami jak: brutalność, okrucieństwo, przestępczość, agresja. Zgodnie Art. 207 Polskiego Kodeksu Karnego znęcanie fizyczne, jak i psychiczne nad rodziną jest przestępstwem.

Przemoc domowa (przemoc w rodzinie) – rozumiana jest jako zjawisko społeczne zachodzące, gdy członek rodziny, lub inna osoba wspólnie zamieszkująca lub gospodarująca próbuje zdominować fizycznie lub psychicznie drugiego partnera, dzieci, rodziców, dziadków, teściów itp., używając siły fizycznej i/lub psychicznej. Jest to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie, które narusza prawa i dobra osobiste. Powodując cierpienie i szkody osób bliskich. Osoba stosująca przemoc narusza normy moralne w stosunku do osoby lub grupy osób, najczęściej w celu wymuszenia określonych zachowań lub postaw realizując w ten sposób własne cele. Rodzaje przemocy przybierają różne formy: Fizyczna – naruszanie nietykalności fizycznej; Psychiczna – naruszenie godności osobistej; Seksualna – naruszenie intymności; Ekonomiczna – naruszenie własności; Zaniedbanie – naruszenie obowiązku do opieki ze strony osób bliskich.[1]

Przemoc domowa jest złożonym problemem, dlatego potrzebna jest pomoc innych osób oraz wsparcie wielu służb. W sytuacji, w której doświadczamy jakiejkolwiek formy przemocy wskazana jest pomoc z zewnątrz, w postaci działań służących ochronie. Pomoc może przyjść ze strony przedstawicieli różnych służb – psychologa, prawnika, policjanta, lekarza, pracownika socjalnego. Czasem potrzebni są oni wszyscy naraz. Wsparcie psychologiczne wspiera na ścieżce wychodzenia z przemocy. Konsultacja prawna pozwala postawić sprawcy granice, które uniemożliwią kontynuowanie przemocy. Poniżej przedstawiamy wskazówki, gdzie osoby pokrzywdzone, mogą szukać pomocy.

 

Instytucje, których celem jest przeciwdziałanie przemocy w rodzinie to:

Policja, Prokuratura, Pomoc Społeczna, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Zespół interdyscyplinarny, Służba zdrowia, Organizacje pozarządowe, Poradnie Pogotowia, Niebieska Linia, Ośrodki  Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem.

 

Policja

Policja ustawowo zobowiązana jest do podjęcia stosownych kroków, aby osoba doświadczająca przemocy domowej, mogła czuć się bezpiecznie. Gdy osoba doświadcza przemocy, może zawiadomić policję dzwoniąc pod interwencyjny numer telefonu  997 (połączenie bezpłatne) lub 112 (z telefonu komórkowego). Celem takiej interwencji jest zatrzymanie przemocy „tu i teraz” oraz zatrzymanie sprawcy, jeśli stwarza zagrożenie dla otoczenia. Policjanci podczas interwencji domowej powinni wypełnić Niebieską Kartę i poinformować osobę doznającą przemocy, w jaki sposób może jej pomóc oraz udzielić informacji na temat instytucji, które pomagają osobom doświadczającym przemocy domowej.

Czym jest Procedura „Niebieskiej Karty”?

To skoordynowany system pomocy dla osób, które doznają przemocy domowej. Działanie różnych służb i instytucji w ramach procedury Niebieskiej Karty pozawalają uzyskać pomoc w zapewnieniu  bezpieczeństwa.  Wsparcie w rozwiązaniu trudnej sytuacji może dot. uniezależnienia się od sprawcy w kwestiach materialnych, zawodowych, mieszkaniowych, pomocy psychologicznej i prawnej. W ramach procedury realizowany jest monitoring zmieniającej się sytuacji rodziny, a także podejmowane są przez specjalistów działania,  mające na celu zmianę zachowania sprawcy. W ramach procedury instytucje będą interesować się funkcjonowaniem osoby stosującej przemoc i zobowiązywać ją do udziału w grupach dla osób stosujących przemoc. W razie potrzeby podjęte zostaną działania prawne, zmierzające do leczenia odwykowego. Wszcząć procedurę może: policjant, pracownik socjalny pracownik oświaty, przedstawiciel ochrony zdrowia, członek gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych.

 

Prokuratura

Osoba doznająca przemocy może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa w prokuraturze lub przy pomocy policji. W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że popełniono przestępstwo prokuratura wspólnie z policją ma obowiązek wszcząć postępowanie przygotowawcze w celu sprawdzenia, czy popełniono przestępstwo. Ponadto wyjaśnić okoliczności czynu, zebrać i zabezpieczyć dowody oraz ująć sprawcę. W razie potrzeby można zastosować środki zapobiegawcze wobec sprawcy przemocy w postaci dozoru policyjnego lub tymczasowego aresztowania. Założenie sprawy karnej jest bezpłatne. Przy zakładaniu sprawy karnej istotne są następujące dowody: zaświadczenia lekarskie (obdukcje lub zaświadczenia lekarskie np. od lekarza pierwszego kontaktu); lista świadków. Zeznawać mogą osoby obce i członkowie rodziny. Osoby, które mogą świadczyć to świadkowie bezpośredni oraz osoby, które znają historię z relacji osób doznających przemocy. Warto aby przy liście świadków zaznaczać na jaką konkretnie okoliczność dany świadek ma świadczyć oraz spis interwencji policji. Przydatne może być sprawozdanie z kasety z nagraniem awantury domowej, zapisy z dokumentu Niebieska Karta, zaświadczenia o braniu udziału w programach pomocowych dla osób doświadczających przemocy domowej. W zależności od oceny zebranego materiału dowodowego postępowanie może zakończyć się skierowaniem aktu oskarżenia do sądu, umorzeniem dochodzenia lub warunkowym umorzeniem.

 

Pomoc społeczna

Celem działania pomocy społecznej, w skład, której wchodzą: GOPS, OPS, MOPR, MGOPS, MOPS, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, PCPR, jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych, kryzysowych sytuacji życiowych, których same nie są w stanie pokonać. Zapobieganie powstawaniu tych sytuacji. Udziela również wsparcia w przypadku przemocy w rodzinie, o czym mowa w art. 7. Ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1507): ”Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: …7) przemocy w rodzinie, …13) alkoholizmu i narkomanii,…14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej. W art. 36 tejże Ustawy czytamy: Świadczeniami z pomocy społecznej są: 1.świadczenia pieniężne (…); 2. świadczenia niepieniężne: g) poradnictwo specjalistyczne, h) interwencja kryzysowa, i) schronienie.

Bezpośrednią pomocą rodzinom i osobom potrzebującym zajmują się pracownicy socjalni. W ramach swoich kompetencji i zadań pomoc społeczna: przeprowadza wywiad środowiskowy umożliwiający diagnozę sytuacji rodziny lub osoby, przygotowuje wszechstronny plan pomocy, monitoruje efekty podjętych działań, pomaga w załatwianiu spraw urzędowych i innych ważnych spraw bytowych. Ponadto udziela szeroko rozumianego poradnictwa prawnego, psychologicznego lub wskazuje miejsca w środowisku lokalnym gdzie można uzyskać taką pomoc, udziela informacji o przysługujących świadczeniach i formach pomocy. Wskazuje miejsca zajmujące się pomaganiem ofiarom przemocy domowej np. Centra Interwencji Kryzysowej oraz  możliwości otrzymania schronienia np. w schroniskach, hostelach, ośrodkach. W razie potrzeby zwraca się do policji o podjęcie działań prewencyjnych wobec sprawcy, zgodnie z kompetencjami policji, w przypadku stwierdzenia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa powiadamia organy ścigania, współpracuje z innymi instytucjami i organizacjami.

 

Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Nadużywanie alkoholu często wiąże się z przemocą. Gdy aktom przemocy towarzyszy picie alkoholu, można powiadomić Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Komisja zgodnie z prawem powinna: przeprowadzić wywiad środowiskowy w celu rozeznania sytuacji oraz wezwać sprawcę na rozmowę ostrzegawczą, informującą o prawnych konsekwencjach stosowania przemocy wobec bliskich. W przypadku stwierdzenia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa, należy powiadomić prokuraturę i wnioskować o objęcie rodziny działaniami prewencyjnymi. Do działań tych należą wizyty dzielnicowego, a także wnioskowanie do sądu rejonowego o zastosowanie wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu.

 

Zespół Interdyscyplinarny

Zespół Interdyscyplinarny powołany został w  celu zapewnienia bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i życia osób dotkniętych przemocą w rodzinie. Jest powoływany przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą przedstawiciele: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty, ochrony zdrowia i organizacji pozarządowych, a także  kuratorzy sądowi, prokuratorzy oraz przedstawiciele instytucji działających na rzecz przeciwdziałania przemocy. Obsługę organizacyjno-techniczną Zespołu Interdyscyplinarnego zapewnia ośrodek pomocy społecznej. Zadaniem członków Zespołu jest podjęcie działań zmierzających do rozwiązania problemu przemocy w rodzinie. Do jego działań należy m.in.: diagnoza problemu, podejmowanie interwencji oraz objęcie wsparciem, zapewnienie pomocy medycznej, psychologicznej, prawnej, socjalnej, zawodowej i rodzinnej, zapewnienie bezpiecznego schronienia osobie doświadczającej przemocy. Ponadto rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym. Zgłoszenie przemocy domowej do Zespołu Interdyscyplinarnego następuje poprzez sygnał z instytucji np.: Policja, GOPS, GKRPA, NZOZ, ZPO, Sąd/Kurator, Organizacja Pozarządowa.

 

Służba zdrowia

W przypadku przemocy domowej często dochodzi do urazów fizycznych i psychicznych. Osoba pobita powinna zatem zwrócić się do swojego lekarza pierwszego kontaktu o udzielenie pomocy medycznej. Lekarz oprócz udzielania pomocy medycznej jest zobowiązany do wystawienia na prośbę pacjenta zaświadczenia lekarskiego o doznanych obrażeniach i podjętym leczeniu. Osoba doznająca przemocy może przedstawić takie zaświadczenie w sądzie lub w prokuraturze jako dowód w sprawie.

 

Placówki Porozumienia Niebieska Linia i Organizacje Pozarządowe 

Placówki Porozumienia Niebieska Linia oraz Organizacje pozarządowe wspierające osoby doświadczające przemocy domowej prowadząc: punkty informacyjno-konsultacyjne, telefony zaufania, gminne ośrodki wsparcia rodziny, Hostele dla osób doznających przemocy, świetlice dla dzieci. W ramach swojej działalności m.in. oferują: pomoc psychologiczną grupową lub indywidualną, programy pomocy psychologicznej osobom doznającym przemocy oraz pomoc prawną. Prawnik Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie udziela porad przez telefon oraz w czasie spotkań indywidualnych.

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” IPZ pełni również funkcję wojewódzkiego Ośrodka Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem w ramach projektu „Sieć pomocy ofiarom przestępstw” realizowanego przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Adresy organizacji i instytucji z całej Polski pomagających ofiarom przemocy w rodzinie można znaleźć korzystając z wyszukiwarki dostępnej na stronie www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl

Powyższe placówki, organizacje pozarządowe, ośrodki pomocy społecznej  prowadzą również pomoc telefoniczną: Warszawska Niebieska Linia – 22 668 70 00, Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie – 800 12 00 02 , Kryzysowy Telefon Zaufania – 116 123.  Działają również telefony m.in. przy Centrach Interwencji Kryzysowej oraz w ramach działalności lokalnych organizacji pomocowych.

 

Podsumowując, instytucje zajmujące się przeciwdziałaniem przemocy oferują bezpłatną pomoc prawną, psychologiczna i socjalną. Udzielają schronienia w Hostelach dla Osób Doznających Przemocy. Udzielają okresowo dopłat do czynszu za lokal mieszkalny oraz przejazdów środkami komunikacji publicznej, a także związanych z pokrywaniem kosztów za żywność lub oferują bony żywnościowe.

 

Pomoc psychologiczna

Osoby doświadczające przemocy potrzebują wszechstronnej pomocy nie tylko prawnej czy socjalnej, ale również psychologicznej. Obejmującej bardzo szeroki i różnorodny zakres działań. Ofiary przemocy w rodzinie doświadczają wielu nieprzyjemnych uczuć: poczucia winy, wstydu, niskiej samooceny, obniżonego nastroju, wysokiego poziomu lęku, czasami myśli samobójczych. Pomoc psychologiczna jest zatem niezbędna, może udzielać wskazówek, rad i podpowiedzi odnośnie możliwości rozwiązania trudnej sytuacji. Obejmuje: programy terapeutyczne skierowane do dorosłych osób doznających przemocy w rodzinie. Celem takiego programu jest: diagnoza prawna i psychologiczna sytuacji, diagnoza oczekiwań i potrzeb, opracowanie planu pomocy adekwatnego do potrzeb i oczekiwań, motywowanie do działań mających na celu zatrzymanie przemocy, edukacja, nauka i trening zachowań służących przerwaniu przemocy. Osoba doznająca przemocy może korzystać z psychoterapii: indywidualnej, par małżeńskich, rodzinnej, terapii odwykowej, uczestnictwa w warsztatach komunikacji bez przemocy, w warsztatach umiejętności wychowawczych, w grupach wsparcia, itp.

 

System przeciwdziałania przemocy w naszym kraju jest spójny i coraz bardziej skuteczny. Lata doświadczeń zaowocowały dobrą współpracą instytucji, z których każda ma jasno określony zakres działań. Osoby potrzebujące pomocy, mogą liczyć na profesjonalne wsparcie odpowiednio wykwalifikowanej kadry, która nieustannie doskonali swój warsztat pracy. Warto pamiętać, że przemoc nie ustanie, dopóki osoba, która jej doznaje, nie podejmie odpowiednich działań. Zachęcamy takie osoby do zrobienia pierwszego kroku i zaufania specjalistom, którzy odpowiednio pomogą uporać się z problemem.

 

 

[1] https://www.gov.pl/web/rodzina/przeciwdzialanie-przemocy-w-rodzinie