Kontrast:
Czcionka: A A A

Psychiatra, psycholog, psychoterapeuta - z jakim problemem do jakiego specjalisty należy się zwrócić? Punkty darmowej pomocy psychologicznej

Ludzka egzystencja składa się między innymi z radości, smutku, sukcesów i porażek. Kryzysy małżeńskie, śmierć bliskich osób, wypalenie zawodowe, utrata pracy to tylko niektóre z dość często występujących w naszym życiu problemów.  Wsparcie ze strony osób bliskich jest czasem niemożliwe lub po prostu nieskuteczne. Nasilają się wówczas przykre emocje, pojawia się poczucie braku kontroli nad własnym życiem, a wyjście z tej trudnej sytuacji bez pomocy z zewnątrz staje się mało prawdopodobne. Ludzie najczęściej zgłaszają się do specjalistów, gdy nasilają się różnego rodzaju objawy, które stają się nie do zniesienia np. zły nastrój, lęk, brak apetytu, bezsenność, poczucie bezsilności, brak nadziei, osamotnienie. Jest to moment, w którym wzrasta motywacja do szukania pomocy i wprowadzania zmian w życiu.[1]

Psychologów często myli się z psychoterapeutą a nawet psychiatrą, tymczasem istnieją pewne różnice w zakresie pomocy jakiej udzielają poszczególni specjaliści. Często współpracują oni z sobą, wzajemnie się uzupełniając. Przyjrzyjmy się zatem jakich form pomocy możemy oczekiwać od każdego z nich.

 

Psychiatra

Do psychiatry najlepiej udać się wtedy, gdy wymagana jest szybka interwencja w związku ze złym stanem psychicznym. Jeśli czujemy, że problemy nas przerastają i zawodzą wszystkie dotychczas stosowane metody radzenia sobie w danych sytuacjach powinniśmy zwrócić się po pomoc właśnie do tego specjalisty. Dostępne w aptekach preparaty ziołowe lub recepta od lekarza rodzinnego nie będą właściwym sposobem rozwiązania problemu. Szkoda naszego czasu i pieniędzy na takie doraźne rozwiązania. Nadmierna nerwowość, zmiany nastroju, kłopoty ze snem to sygnały ostrzegawcze mówiące nam o konieczności zadbania o swoje zdrowie psychiczne. Gdy je zlekceważymy, ryzykujemy pojawianiem się poważniejszych zaburzeń w postaci na przykład depresji i nerwicy.

W takich przypadkach w pierwszej kolejności najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne. Jego celem jest złagodzenie lub wyeliminowanie dolegliwości, które utrudniają nam codzienne funkcjonowanie. Idąc na wizytę do psychiatry możemy mieć pewność, że zostaniemy zrozumiani i wysłuchani, a nasze leczenie będzie odpowiednio przemyślane. Specjalista ten najczęściej nie będzie prowadził typowej psychoterapii, przepisze nam leki i skieruje na konsultacje np. do psychologa, jeśli zajdzie taka potrzeba. Oczywiście do psychiatry należy się zwrócić w pierwszej kolejności, gdy podejrzewamy u siebie lub bliskich objawy choroby psychicznej. Posiada on niezbędną wiedzę z zakresu leczenia zaburzeń psychicznych oraz funkcjonowania mózgu i układu nerwowego. Wizyta będzie skutkować postawieniem wstępnej diagnozy, a w uzasadnionych przypadkach skierowaniem do szpitala i na oddziały rehabilitacyjne.

 

Psycholog

W odróżnieniu od psychiatry, psycholog nie może wystawiać recept na lekarstwa, czyli stosować leczenia farmakologicznego. Z pomocy psychologicznej skorzystać może każdy, dzieci, młodzież, dorośli, osoby starsze zarówno w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia psychicznego, jak i zapobiegawczo. Najczęściej są to sytuacje kryzysowe związane z przeżywaniem silnego stresu.

Zgodnie z obowiązującymi w naszym kraju standardami psychologicznych świadczeń zdrowotnych, psycholog może udzielać pomocy w następujących formach:

  1. Porada psychologiczna – dotyczy zgłaszanego przez pacjenta, jego rodzinę lub opiekuna problemu. W ramach tego świadczenia możemy liczyć na: wstępną rozmowę, wywiad, obserwację i określenie problemu. Porada kończy się przekazaniem pacjentowi psychologicznych obserwacji, wyjaśnień i skierowaniem go do odpowiedniej dla niego formy leczenia (jeśli jest to konieczne). W uzasadnionych przypadkach możliwa jest wizyta psychologa w domu zainteresowanych osób, oczywiście za ich zgodą.
  2. Konsultacja psychologiczna – jest już formą badania stanu psychicznego pacjenta, które ma na celu identyfikację problemu (diagnozę) oraz określenie wskazań dotyczących dalszego postępowania z nim. Konsultacja psychologiczna zazwyczaj nie kończy się na jednej wizycie, składa się bowiem z następujących etapów:
  • przeprowadzenia wstępnego wywiadu,
  • określenia podstawowego problemu,
  • ustalenia wstępnych założeń dotyczących typu zaburzeń, ich nasilenia i źródeł,
  • określenia celu i metod diagnozy, sposobu badania i spodziewanych rezultatów,
  • opracowania wyników testów i innych zastosowanych metod,
  • sporządzenia końcowego opisu i przekazania wyników badań lekarzowi, zespołowi terapeutycznemu oraz pacjentowi.
  1. Terapia psychologiczna – jest świadczeniem specjalistycznym udzielanym choremu i/lub jego rodzinie, czy też opiekunowi. Celem terapii psychologicznej jest osiągnięcie przez osoby potrzebujące pomocy optymalnego poziomu funkcjonowania. Składa się z różnych oddziaływań psychologicznych, które pomagają pacjentom zrozumieć nękające ich problemy i skutecznie sobie z nimi radzić. Są to:
  • wzbudzanie właściwej motywacji do działania,
  • dokonywanie niezbędnych zmian w funkcjonowaniu społecznym,
  • akceptacja np. życia z dysfunkcją lub kalectwem,
  • utrzymanie i rozwijanie kontaktów społecznych.

Terapię psychologiczną zwykle poprzedza porada psychologiczna i/lub konsultacja psychologiczna. Może ona potwierdzić diagnozę wstępną, zmodyfikować ją, podtrzymać, bądź też zmienić. Terapia psychologiczna kończy się orzeczeniem o konieczności dalszych oddziaływań  psychologicznych (np. rehabilitacji, psychoterapii), bądź o ich zakończeniu. Terapia krótkoterminowa składa się z 2 do 6 spotkań (1 lub 2 razy w tygodniu), natomiast długoterminowa trwa nawet do 26 tygodni.

  1. Rehabilitacja psychologiczna – służy rozwijaniu lub przywracaniu sprawności i aktywności życiowej pacjentów z rozmaitymi schorzeniami ośrodkowego układu nerwowego (np. choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, szkodzenie rdzenia kręgowego, udar mózgu). Jest to specjalistyczne świadczenie zdrowotne. Na rehabilitację psychologiczną składa się oddziaływanie psychologiczne, przy równoczesnym zastosowaniu programu ćwiczeń dostosowanych do potrzeb chorego. Czas trwania rehabilitacji psychologicznej może wynosić od 6 miesięcy do 2 lat z częstotliwością spotkań minimum 1-2 razy w tygodniu.
  2. Psychologiczna interwencja w kryzysie – polega na udzielaniu natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej wywołanej np. chorobą lub zdarzeniem losowym (śmierć bliskiej osoby, pożar, utrata majątku/pracy, wypadek). Wsparcie powinno być udzielane doraźnie, krótkoterminowo i zmierzać do przywrócenia równowagi psychicznej. Tą formą pomocy zajmują się najczęściej punkty lub ośrodki interwencji kryzysowej, o których więcej dowiemy się w dalszej części artykułu.

 

Psychoterapeuta

Świadczenie zdrowotne w formie psychoterapii może być udzielane przez osoby, które ukończyły studia wyższe (szczególnie w naukach humanistycznych lub społecznych) i posiadają certyfikat lub licencję w jednym z nurtów psychoterapeutycznych. Na stronach Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego czy Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Poznawczej i Behawioralnej, znajdują się bazy psychoterapeutów, którzy mają potwierdzone kwalifikacje zawodowe. Psychoterapia jest nastawiona na pomoc pacjentowi w radzeniu sobie z takimi trudnościami jak: stany depresyjne, zaburzenia lękowe (nerwice), konsekwencje przeciążenia stresem, uzależnienia, problemy osobowościowe. Przynosi ona również ulgę w objawach psychosomatycznych tzn. mających swoje źródło w psychice, takich jak: różnego rodzaju bóle, przewlekłe zmęczenie, dolegliwości układu pokarmowego, oddechowego. Czas trwania terapii: krótkoterminowej – do 20 sesji, długoterminowej – do 120 sesji. W uzasadnionych przypadkach pacjentom oferuje się również psychoterapię podtrzymującą, aby móc wprowadzić w życie i utrzymać korzyści wyniesione z przeprowadzonego wcześniej leczenia. Będzie to zazwyczaj 10-12 sesji w okresie 6 miesięcy. W ramach tego świadczenia wyróżniamy także:

  • Psychoterapię grupową – prowadzoną w małych grupach (nie więcej niż 12 osób). Poleca się ją szczególnie osobom, których problemy mają charakter społeczny, np. cierpiącym na fobię społeczną lub mającym kłopoty w komunikacji międzyludzkiej i porozumiewaniu się z innymi.
  • Psychoterapię rodzin – w przypadku, gdy dla rozwiązania danego problemu konieczne jest oddziaływanie na całą rodzinę.
  • Psychoterapię małżeństw – dotyczącą problemów par małżeńskich. Jej celem jest pomoc w przezwyciężaniu poważnych konfliktów i sytuacji kryzysowych, osiągnięciu wzajemnego porozumienia oraz praca nad indywidualnym rozwojem każdego z małżonków. Narzędziem terapii jest dialog, prowadzony przy pomocy psychoterapeuty, który pozwala inaczej spojrzeć na kryzys, zrozumieć uczucia, myśli i potrzeby stanowiące źródło nieprawidłowych relacji.

O przedłużeniu każdej formy psychoterapii lub zaleceniu ponownej sesji spotkań decyduje psycholog – psychoterapeuta prowadzący pacjenta. [2]

 

Punkty darmowej pomocy psychologicznej

Niewiele osób stać na terapię psychologiczną w gabinetach lub prywatnych klinikach. Ceny godzinnego spotkania z psychologiem, psychoterapeutą, psychiatrą zaczynają się od 80 zł. Najczęściej jednak jest to 120 zł za godzinę. Jednorazowa wizyta zazwyczaj nie rozwiąże złożonego problemu, dlatego koszty będą wprost proporcjonalne do poświęconego czasu na terapię. W wielu przychodniach rejonowych i specjalistycznych istnieje co prawda możliwość skorzystania z bezpłatnej pomocy psychologicznej w ramach NFZ, jednakże wiąże się to z długim oczekiwaniem na wizytę. Duże zainteresowanie ze strony pacjentów i limity finansowe obowiązujące przychodnie na kontrakty ze specjalistami, skutecznie utrudniają korzystanie z tego typu pomocy. Na szczęście są jeszcze instytucje, w których uzyskamy darmowe wsparcie, takie jak: ośrodki i punkty interwencji kryzysowej, poradnie zdrowia psychicznego, poradnie psychologiczno – pedagogiczne, poradnie psychologiczne.

Poniżej pokrótce scharakteryzujemy zakres pomocy udzielanej przez niektóre placówki. Aby znaleźć ośrodki pomocowe w swojej okolicy, należy wejść na stronę www.porozumienie.niebieskalinia.pl, następnie wpisać miejscowość i województwo, w którym mieszkamy oraz rodzaj problemu, z którym chcemy sobie poradzić.

 

Poradnie zdrowia psychicznego

Do poradni zdrowia psychicznego można zgłosić się w celu odbycia konsultacji z psychologiem lub psychiatrą. Często mają one swoje siedziby przy szpitalach. W pilnych przypadkach zapewniają przyjęcie przez lekarza w chwili zgłoszenia. Wystarczy ubezpieczenie w NFZ. Poradnie te zajmują się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń psychicznych, leczeniem nerwic, depresji, psychoz, zaburzeń odżywiania, zaburzeń osobowości, zaburzeń stresowych pourazowych. Udzielają również pomocy psychologicznej w nagłych, trudnych sytuacjach osobistych i zawodowych (interwencja kryzysowa, psychoterapia indywidualna oraz małżeńska i rodzinna).

 

Ośrodki interwencji kryzysowej

Z usług Ośrodka Interwencji Kryzysowej (OIK) mogą korzystać osoby i rodziny, które znalazły się w nagłym lub przewlekłym kryzysie psychicznym w wyniku: przemocy domowej, trudności małżeńskich/partnerskich, problemów wychowawczych, przewlekłego stresu, następstw trudnych zdarzeń. OIK zapewnia również wsparcie osobom doświadczającym myśli samobójczych, ofiarom i świadkom wypadków drogowych, pożarów, katastrof przemysłowych i naturalnych, zamachów terrorystycznych, napadów, gwałtów i innych przestępstw. W mniejszych miejscowościach odpowiednikami OIK są Punkty Interwencji Kryzysowej, najczęściej mieszczące się przy Ośrodkach Pomocy Społecznej. Listę OIK działających w naszym województwie można znaleźć tutaj: http://www.interwencjakryzysowa.pl/osrodki-interwencji-kryzysowej/zachodniopomorskie.[3]

 

Niestety korzystanie z pomocy psychologicznej w naszym kraju wciąż obarczone jest wstydem i lękiem. Wiele osób uważa, że z pomocy psychologa albo – co gorsze, z usług psychiatry korzystają wyłącznie ludzie chorujący psychicznie. W rzeczywistości każdy człowiek może w swoim życiu zetknąć się z sytuacjami kryzysowymi, które go przerosną. Dlaczego zatem nie skorzystać z pomocy profesjonalistów? Na szczęście owa nieufność i krążące na temat pomocy psychologicznej mity powoli wygasają, szczególnie w dużych miastach. Coraz bardziej powszechny dostęp do ośrodków psychoterapeutycznych, kampanie społeczne na rzecz promocji zdrowia psychicznego i poprawy jakości życia sprawiają, że nasza świadomość w tym obszarze zmienia się na lepsze.[4]

 

[1] Por. https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/dlaczego-psychoterapia-moze-byc-pomocna/
[2] Por. Standardy psychologicznych świadczeń zdrowotnych, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 1999 r.
[3] Źródło: https://www.psychologiawygladu.pl/2015/10/gdzie-szukac-bezpatnej-pomocy.html
[4] Por. https://www.psychologiawygladu.pl/2015/10/gdzie-szukac-bezpatnej-pomocy.html