Ratunku! Moje dziecko się moczy
Powszechny (wstydliwy) problem
Według definicji Komitetu Standaryzacji ICCS termin „moczenie” (enuresis) odnosi się do okresowego lub stałego mimowolnego i bezwiednego oddawania moczu. Zaburzenia typu moczenia dotyczą dzieci, u których trening czystości się zakończył, a czynności fizjologiczne powinny pozostawać pod ich kontrolą. W przypadku dziewczynek jest to po 5 roku życia, a u chłopców po 6 roku życia. Moczenie mimowolne jest dużym problemem zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców. Problem moczenia mimowolnego dotyczy 15%-20% pięciolatków 5%-7% siedmiolatków oraz 1%-3% nastolatków i osób dorosłych.
Ze względu na charakterystykę można wyróżnić następujące typy moczenia:
- pierwotne – przerwy w moczeniu są krótsze niż 6 miesięcy, dziecko w tym okresie moczy się przynajmniej kilka razy w tygodniu;
- wtórne – przerwa w moczeniu jest dłuższa niż 6 miesięcy, ale problem pojawia się ponownie;
- jednoobjawowe – brak innych objawów chorobowych;
- wieloobjawowe – pojawiają się inne objawy ze strony układu i/lub innych układów;
- nocne – opróżnianie pęcherza następuje podczas snu, może zdarzać się jedno- lub wielorazowo w ciągu jednej nocy;
- dzienne – zaburzenie opróżniania lub wypełniania pęcherza moczowego.
Powszechnie uważa się, iż dziecko „wyrośnie z tego”. A co jeśli nie? W tym artykule pochylimy się nad metodami pomocy dziecku moczącemu się w nocy.
Diagnostyka przede wszystkim
Żeby móc skutecznie pomóc dziecku, przede wszystkim musimy znać podłoże dolegliwości. Konieczna będzie wizyta u lekarza specjalisty – pediatry, a być może i nefrologa lub urologa. Etiologia moczenia nocnego ma złożony charakter i zależeć może od różnorodnych czynników takich jak:
- komponenty organiczne – stany zapalne i pasożyty układu moczowego, anomalie anatomii dróg moczowych, cukrzyca, zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego lub układu nerwowego;
- wielomocz – zaburzenia wydzielania wazopresyny, która odpowiada za zagęszczanie moczu;
- zmniejszona pojemność pęcherza;
- komponent genetyczny – jeśli, oboje lub któryś z rodziców w dzieciństwie również borykało się z problemem moczenia, to prawdopodobieństwo, iż dziecko „odziedziczy” po nich to obciążenie wynosi 44% – 77%;
- dojrzałość układu moczowego – dzieci w wieku 5-6 lat powinny kontrolować oddawanie moczu.
Podczas zbierania wywiadu, niezwykle przydatne dla lekarza będą obserwacje rodzica i podstawowe informacje na temat dziecka. Lekarz może zapytać między innymi o historię rozwoju dziecka (od okresu prenatalnego do chwili obecnej), a także o szczegóły związane z moczeniem się. Od kiedy dziecko się moczy? Czy były w nim przerwy? Kiedy i ile razy? Czy dziecko ma problemy z oddawaniem moczu w ciągu dnia? Czy dzieje się to tylko w nocy? Czy dziecko budzi się po zmoczeniu? Jak przebiegał trening czystości? Im wnikliwiej rodzice będą obserwować dziecko, tym więcej informacji dostarczą diagnoście i łatwiej będzie można zidentyfikować podłoże problemu oraz rozpocząć leczenie.
Pierwsza pomoc
Leczenie moczenia nocnego jest problemem indywidualnym. Od złożoności i etiologii objawów zależy wybór metody. Przede wszystkim trzeba pamiętać o kilku podstawowy zasadach – należy ograniczyć ilość płynów spożywanych przed snem (ale nie zabraniać dziecku pić!), kontrolować ilość spożywanych płynów w ciągu dnia, a także zachęcać dziecko do skorzystania z toalety bezpośrednio przed zaśnięciem. By zwiększyć skuteczność oddziaływań, lekarz może zalecić farmakoterapię i przepisać odpowiednie leki.
Równie istotne – a może i ciut ważniejsze – są wszelkie działania niefarmakologiczne. Cała rodzina, a w szczególności dziecko, musi zaangażować się w wyeliminowanie problemu moczenia nocnego. Przykładowe oddziaływania:
- trening utrzymywania moczu, który polega na zwiększaniu ilość płynów wypijanych w ciągu dnia i zachęcanie dziecka, by kontrolowało swój cykl wypróżnień; ma to na celu wyczulenie dziecka na sygnały płynące z jego organizmu;
- użycie alarmu, który wybudza dziecko w momencie wyczucia wilgoci w łóżku (metoda dość drastyczna ze względu na hałas);
- wybudzanie dziecka, by oddało mocz – ta metoda jest skuteczna tylko pod warunkiem, że maluch będzie w pełni wybudzony, a wypróżnienie odbędzie się świadomie i przy udziale woli; w tym przypadku niebezpieczeństwo polega na tym, iż bez pełnego wybudzenia organizm przyzwyczai się do oddawania moczu bez udziału świadomości;
- prowadzenie dzienniczka, w którym dziecko w wybrany przez siebie sposób (np. słoneczko i chmurka, czy odpowiednim kolorem) będzie zaznaczało dni „suche” i „mokre”, a także ilość wypróżnień w ciągu dnia; pozwoli to na zwiększanie kontroli nad swoim organizmem i obserwację postępów;
- starsze i bardziej samodzielne dzieci mogą przygotowywać swoje łóżko przed snem, a także w przypadku zmoczenia pościeli, mogą po sobie posprzątać; to działanie również daje większe poczucie kontroli nad tym, co dzieje się z dzieckiem.
Moczenie nocne nierozerwalnie związane jest z kondycją psychiczną dziecka. W literaturze występują dwa podejścia. Pierwsze z nich skupia się na tym, iż moczenie się jest niespecyficznym objawem zaburzeń emocjonalnych lub konfliktów wewnętrznych. Wielu rodziców zauważa, iż ich dzieci zaczęły znów się moczyć w sytuacjach napięcia emocjonalnego, traumatycznych, trudnych dla dziecka. Drugie podejście mówi o tym, iż wszelkie napięcia emocjonalne są konsekwencją moczenia się. Nie ulega żadnej wątpliwości, iż dzieci, które się moczą, mają znacznie obniżone poczucie własnej wartości, sprawczości i kompetencji, a także zaniżoną samoocenę. Na co dzień borykają się z lękiem i wstydem. Żyją w świecie tajemnicy, która nie może się wydać. Boją się kompromitacji w oczach rówieśników. Niejednokrotnie są również karane, wyśmiewane czy upokarzane przez najbliższych. Taka sytuacja negatywnie wpływa na stan psychiczny dziecka, ale i paradoksalnie sprzyja utrzymywaniu się problemowych objawów. Może okazać się że potrzebna będzie konsultacja z psychologiem. Nie należy się tego obawiać, ponieważ specjalista pomoże dziecku zaopiekować się jego trudnymi emocjami.
Koła ratunkowe
Co jeszcze można zrobić, by dziecko poczuło się komfortowo? Przede wszystkim rodzic powinien być z nim w tych trudnych momentach, wspierać je i towarzyszyć mu. Wyrozumiałość, ciepło i zrozumienie mogą okazać się niezwykle istotne. Należy pamiętać, by nie traktować problemu moczenia się, jako końca świata, tylko wspólnie z nim walczyć. Nie można dziecka piętnować, tylko trzeba współodczuwać trudne emocje i pomóc w zrozumieniu ich. Tu z pomocą mogą przyjść bajki terapeutyczne, które mogą okazać się szczególnie pomocne w przypadku młodszych dzieci. Można skorzystać z gotowych propozycji dostępnych w księgarniach (np. „Wesoły Pufcio” w książce „Bajki terapeutyczne” Marii Molickiej) i Internecie (np. „Bajka o dzielnym Jasiu” z www.bajki-zasypianki.pl). Jeśli rodzic czuje się na siłach, sam może wymyślić bajkę dla swojego dziecka. Ważne, by historia była zbieżna z sytuacją malucha, ale nie identyczna. A co najważniejsze – bajka musi kończyć się „happy endem”, podpowiedzieć rozwiązanie sytuacji, które będzie bazowało na zasobach dziecka. Taka opowieść „skrojona na miarę” może zadziałać jak lekarstwo, a z pewnością zdejmie z dziecka ciężar „poczucia wyjątkowości” związanego z problemem. Pomocne mogą także okazać się strony internetowe dotyczące moczenia się: www.moczenieudzieci.pl; www.suchyporanek.pl; www.suchenoce.pl.
Podsumowując, mimowolne moczenie się jest problemem powszechnym. Ma ogromny wpływ zarówno na funkcjonowanie fizyczne, jak i psychiczne dziecka. Czy zatem można czekać aż „samo minie”? Zdecydowanie nie! Wczesna diagnostyka pozwala na szybsze rozpoczęcie walki z problemem. I choć zarówno rodzice, jak i dzieci oczekują natychmiastowych oraz spektakularnych efektów, należy uzbroić się w cierpliwość. Z czasem drobne kroczki i współpraca całej rodziny powinny przynieść wymarzony sukces. Proszę jednak pamiętać – tylko cierpliwość może nas uratować!
Źródła:
-
Graham K.M., Levy J.B.; „Moczenie mimowolne” w: „Pediatria po dyplomie” vol. 14, nr 4, sierpień 2010;
-
Sęk H., „Psychologia kliniczna”, Warszawa, PWN 2007
-
Kozioł – Sołtysik E., „Opis procedury terapeutycznej moczenia nocnego dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym” z https://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU3851 (dostęp 27.11.2019)
-
Serwis przygotowany przy współpracy ze specjalistami z Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej i Polskiego Towarzystwa Urologii Dziecięcej www.moczenieudzieci.pl (dostęp 27.11.2019)
