Z każdym rokiem organizatorzy pieczy zastępczej apelują do mieszkańców, by zgłaszali swoje kandydatury i tworzyli zawodowe rodziny zastępcze. To piękna idea, bo pozwala dziecku uniknąć umieszczenia w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Niestety, od wielu lat kandydatów, którzy chcieliby stworzyć potrzebującym dzieciom dom przepełniony ciepłem i miłością, jest zdecydowanie za mało.

 

Beata Budzyńska ma 59 lat i od 17 lat prowadzi zawodową rodzinę zastępczą. Jakie pobudki nią kierowały? Kiedy jej trzy córki dorosły i wyprowadziły się z rodzinnego domu została tylko z 16 – letnim synem. Młody człowiek osiągnął wiek, w którym dużo czasu spędzał z przyjaciółmi.  – Jeszcze do niedawna dzieci towarzyszyły mi we wszystkich pasjach: wycieczkach rowerowych, spacerach czy górskich wspinaczkach, aż tu nagle zostałam bez nich. Dom opustoszał – wyjaśnia.

I wówczas przeczytała w gazecie ogłoszenie o naborze na rodziny zastępcze. Pomyślała, że to może być zajęcie dla niej.  – Nie należę do ludzi, którzy się wahają. Kiedy postanowiłam, że spróbuję, zaczęłam działać i zgłosiłam się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Mój małżonek nie podzielał mojego entuzjazmu, ale ja trwałam przy swoim postanowieniu –  relacjonuje pani Beata.

Zakwalifikowała się na szkolenie. Podczas spotkań prowadzący starali się przygotować rodziców na nowe wyzwania. Dzielili się wiedzą z zakresu pedagogiki i psychologii. Uprzedzali, że trafią do nich dzieci, które będą miały trudności w nauce, adaptacji, problemy emocjonalne. – Szkolenia miały przygotować mnie do nowej, niełatwej, ale bardzo satysfakcjonującej roli – wspomina Budzyńska.

Po ukończeniu szkolenia, PCPR skierowało do niej pierwsze dziecko. – Dziewczynka miała 15 lat i była upośledzona umysłowo. Początkowo bardzo się buntowała. Nie chciała mnie słuchać. Łamała wszelkie zasady, nie zważała na reguły – relacjonuje pani Beata. Matka zastępcza nie zwątpiła jednak w swoje umiejętności. Wykazała się cierpliwością, okazała dziewczynce serce i jednocześnie była konsekwentna. Nastolatka w końcu zrozumiała, że ma w niej przyjaciela, a nie wroga.  – Kiedy dotarło do niej, że chcę wyłącznie jej dobra, nasze relacje się unormowały – podkreśla pani Beata.

Ledwie uporała się z wyzwaniem, jakim było jej pierwsze dziecko, a już skierowano do niej kolejne. Tym razem rodzeństwo. Dzieci miały wiele problemów. Co  gorsza, okazało się, że brat próbuje wykorzystywać seksualnie swoją siostrę. – To był ciężki temat, ale nie zostałam z tym sama. Uzyskałam w PCPR duże wsparcie. Skonsultowałam się z psychologiem, psychiatrą, powiadomiłam policję – wylicza matka zastępcza.

 

Sukcesy i porażki

Każdemu ze swoich podopiecznych zawsze powtarza, jak ważna jest w życiu nauka.

– Wykształcenie otwiera wiele drzwi, edukacja pomaga im wyrwać się ze schematu. Moi wychowankowie kończą szkoły z dobrymi ocenami, grają na instrumentach, mają wiele pasji. Jedna z dziewczynek skończyła studia biologiczne. Byłam na wręczeniu dyplomu magisterskiego.  Niesamowite przeżycie  – uśmiecha się z dumą pani Beata.

W ciągu 17 lat przez jej dom przeszło kilkanaścioro dzieci. Każde miało własną historię. Niestety, nie wszystkie dzieci udało się uratować. – Mieszkał u mnie chłopiec, który po osiemnastce wrócił do rodzinnego domu i popełnił samobójstwo. To było straszne doświadczenie, ale również wtedy otrzymałam w PCPR fachową pomoc. Zrozumiałam też, że świata nie zbawię, ale mogę zrobić wszystko, co w mojej mocy, by przeciwstawić się złu i krzywdzie dzieci – podkreśla.

Był moment, gdy bała się o losy swojej rodziny zastępczej. To było dwa lata temu, gdy postanowiła rozwieść się z mężem. Bała się, że „z automatu” rodzina zastępcza zostanie rozwiązana. – I także w tym przypadku z pomocą przyszła dyrekcja i pracownicy PCPR. Wyjaśnili procedury, zrobili wszystko, by sprawa znalazła pozytywny finał. Rozwiodłam się, a moja rodzina zastępcza, mimo braku męża, przetrwała – cieszy się pani Beata.

Od początku prowadzi kronikę swojej zastępczej rodziny. Zapisała już wiele stron i ma nadzieję, że zapisze jeszcze wiele nowych.

 

Rady pani Beaty dla przyszłych rodziców

 

• Nie traktować rodzicielstwa zastępczego jako zajęcia dochodowego.
• Pamiętać, że pracujemy na emocjach i uczuciach. To zajęcie wymaga empatii i delikatności.
• Nie poniżać rodziców biologicznych nawet jeśli oburzają nas ich metody wychowawcze, szanujmy korzenie dzieci.
• Nie separować rodziców biologicznych od ich dzieci. Pamiętajmy, że dzieci najbardziej na świecie kochają właśnie ich, więc nie rywalizujmy.
• Wprowadzić jasne zasady w domu, wyznaczać dzieciom granice i je egzekwować.
• Doceniać i chwalić swoich podopiecznych.
• Spróbować znaleźć z dziećmi wspólne pasje.

 

Kto może zostać rodziną zastępczą?

 

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone osobom, które:

– przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
– nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo,
– dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
– nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie została im  ograniczona ani zawieszona;
– wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku, gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
– nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
– są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniem lekarskim wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz  opinią o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej;
– zapewnią odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego oraz właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, a także wypoczynku;
– posiadają stałe źródło dochodów (co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę).

 

Zadania rodziny zastępczej

 

Rodzina zastępcza zostaje ustanowiona przez sąd i jest formą opieki nad małoletnim dzieckiem w sytuacji, gdy rodzice biologiczni mają ograniczoną władzę rodzicielską lub są jej całkowicie pozbawieni. Rodziny zastępcze tworzone są też w celu zapewnienia pomocy dzieciom, których rodzice z różnych przyczyn nie mogą się nimi opiekować, najczęściej powodem jest ich niezaradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych wynikająca np. z alkoholizmu lub innych uzależnień, ewentualnie skrajnego ubóstwa lub ciężkich chorób.

Dziecko pozbawione opieki rodziców w pierwszej kolejności powinno być umieszczone w rodzinie zastępczej, a dopiero w sytuacji braku takiej możliwości w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

W rodzinie zastępczej dziecko może pozostać do pełnoletniości. Po jej osiągnięciu wychowanek nadal może w niej przebywać do 25. roku życia, jeśli kontynuuje naukę bądź legitymuje się orzeczeniem  o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Podstawowym zadaniem rodziny zastępczej jest zapewnienie dzieciom całodobowej opieki wychowawczej.  Rodziny takie powinny traktować przydzielone im dziecko z szacunkiem i w sposób sprzyjający poczuciu jego godności. Zobowiązane są dbać o stan zdrowia dziecka, zapewniać mu odpowiednie kształcenie oraz wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych, jak również pomagać rozwijać pasje. Powinny także umożliwiać mu kontakt z rodzicami biologicznymi i innymi osobami bliskimi, jeśli istnieje taka możliwość, a sąd wyraził na to zgodę.

 

Formy pieczy zastępczej

 

Rodziny zastępcze spokrewnione: taką rodzinę tworzą wyłącznie dziadkowie lub rodzeństwo dziecka, które ma być objęte opieką. Kandydaci na rodzinę zastępczą spokrewnioną przechodzą szkolenie według indywidualnego planu, w zależności od potrzeb rodziny i dziecka.

Rodziny zastępcze niezawodowe: taką rodzinę zastępczą tworzą osoby z rodziny dziecka, np. ciotka, wujek. Kandydaci na rodzinę niezawodową przechodzą przez proces kwalifikacyjny, który obejmuje m.in. obowiązkowe szkolenie w wymiarze 60 godzin. W rodzinie umieszcza się nie więcej niż troje dzieci. Co najmniej jedna osoba musi posiadać stałe źródło dochodu.

Rodziny zastępcze zawodowe tworzą osoby obce. Umowa o pełnienie funkcji zawierana jest na 4 lata i jednemu z małżonków przysługuje wynagrodzenie. Osoba ta nie może kontynuować zatrudnienia, ani podjąć dodatkowej pracy zarobkowej bez zgody starosty. Przysługuje również prawo do czasowego niesprawowania opieki nad dziećmi w związku z wypoczynkiem (30 dni kalendarzowych w ciągu 12 miesięcy). Okres pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych. Nałożony jest również obowiązek podnoszenia kwalifikacji poprzez udział szkoleniach.

Rodzinny dom dziecka tworzą osoby obce i umieszcza się w nim do 8 dzieci. Umowa o prowadzenie rodzinnego domu dziecka zawierana jest na 5 lat i jednemu z małżonków przysługuje wynagrodzenie. Osoba ta nie może kontynuować zatrudnienia, ani podjąć dodatkowej pracy zarobkowej bez zgody starosty. Przysługuje również prawo do czasowego niesprawowania opieki nad dziećmi w związku z wypoczynkiem (30 dni kalendarzowych w ciągu 12 miesięcy). Okres prowadzenia rodzinnego domu dziecka wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych. Nałożony jest również obowiązek podnoszenia kwalifikacji poprzez udział w szkoleniach.

 

Procedura kwalifikacyjna kandydatów na niezawodowe i zawodowe rodziny zastępcze oraz do prowadzenia rodzinnych domów dziecka.

1. Zgłoszenie kandydatów.
2. Rozmowa wstępna.
3. Złożenie wniosku przez kandydatów. Wniosek powinien zawierać:
   – dane osobowe i kontaktowe,
   – informacje dotyczące kandydatów (w szczególności: stan cywilny, wiek, wykształcenie, aktualne zajęcie, zainteresowania, informacje o własnych dzieciach),
   – uzasadnienie (motywacja dotycząca ubiegania się o kwalifikację),
4. Wizyta w miejscu zamieszkania kandydatów w celu ich bliższego poznania oraz ustalenia warunków bytowych i mieszkaniowych. Podczas wizyty pracownik wypełnia formularz zawierający szczegółowe dane o osobach ubiegających się o utworzenie rodziny zastępczej. Na podstawie zebranego materiału sporządza opinię dotyczącą spełniania przez kandydatów warunków formalnych.
5. Badanie psychologiczne, które ma na celu stwierdzenie, czy kandydaci mają odpowiednie predyspozycje oraz właściwą motywację do pełnienia funkcji rodziny zastępczej.
   Badanie takie składa się z rozmowy z psychologiem oraz testów psychologicznych.
   Pozytywna opinia sporządzona przez psychologa jest elementem wymogu formalnego.
6. Skierowanie na bezpłatne szkolenie.

 

Gdzie się zgłosić?

Do organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej, którzy znajdują się w Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie lub tak jak w Szczecinie w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie.

Szczecin
Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie
ul. Sikorskiego 3, 70-323 Szczecin
tel. 91 48-57-500 (informacja), 91 48 57 601 (sekretariat), fax 91 48 57 603
e-mail: sekretariat@mopr.szczecin.pl

Stargard Szczeciński
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
ul. Skarbowa 1, 73-110 Stargard
tel. 91 48 04 909, fax: 91 48 04 901
e-mail: pcpr@powiatstargardzki.pl

Kołobrzeg
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kołobrzegu
ul. Artura Grottgera 11, 78-100 Kołobrzeg
Zespół ds. Pieczy Zastępczej, tel: 94 35 480 64
e-mail: pcpr@kolobrzeg.powiat.pl

Goleniów
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Goleniowie
ul. Pocztowa 43, 72-100 Goleniów
tel. 91 407 22 41, fax 91 418 38 60
e-mail: sekretariat@pcpr.goleniow.pl

Sławno
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sławnie
ul. Sempołowskiej 2a, 76-100 Sławno
tel. 59 810 64 01, fax 59 810 64 01
e-mail: sekretariat@pcprslawno.pl