Kontrast:
Czcionka: A A A
Pobierz NVDA - czytnik ekranuNVDA logo

Wymiana międzypokoleniowa – korzyści, dobre praktyki

Wymiana międzypokoleniowa to inaczej mówiąc edukacja polegająca na wymianie wiedzy między jednym a drugim (najczęściej i trzecim) pokoleniem.

 

Czym jest pokolenie

Słowo „pokolenie” doczekało się szeregu definicji. W zasadzie ile nauk humanistycznych i społecznych, tyle definicji słowa „pokolenie”. Większość kulturowych i antropologicznych definicji traktuje pokolenie jako grupę osób w podobnym wieku, ukształtowaną przez określone obyczaje, tradycję, kulturę i historię. Poszczególne osoby mogą rozpoznać w swoich losach wydarzenia, postaci, postawy i aktywności, które je jednoczą. Według tych definicji charakter pokolenia kształtują wyznawane wartości i dzielone opinie. Tak zdefiniowane pokolenie ma swoje unikalne: cechy, wiedzę i umiejętności. Ta unikalność jest podstawą i istotą interakcji (wzajemnych kontaktów) między różnymi pokoleniami.

Według Słownika Języka Polskiego pokolenie, inaczej generacja, to grupa ludzi, będących w zbliżonym wieku, a także ogół ludzi ukształtowanych przez podobne lub te same przeżycia, doświadczenia itp.

Postęp medycyny i opieki zdrowotnej sprzyjają dłuższemu życiu. Jednocześnie, zarówno w Polsce jak i w innych krajach Unii Europejskiej rodzi się coraz mniej dzieci. Zwiększa się liczba osób korzystających ze świadczeń emerytalnych, a zmniejsza liczba osób pracujących. Skutkiem tej sytuacji jest starzenie się społeczeństwa. Każda jednostka – niezależnie od wieku – ma prawa i obowiązki oraz powinna odgrywać aktywną rolę w życiu społecznym. Pokolenia inwestują w siebie nawzajem i uczestniczą w owocach tych inwestycji, zgodnie z dwoma powiązanymi ze sobą zasadami: wzajemności (reciprocity) i sprawiedliwości (equity)[1].Tej idei służy m.in. integracja międzypokoleniowa, której jedną z form jest edukacja międzypokoleniowa.

 

Definicja wymiany międzypokoleniowej

W definicji UNESCO wymiana międzypokoleniowa oznacza wymianę zasobów wiedzy, doświadczeń i umiejętności między młodszymi i starszymi generacjami. Poza transferem wiedzy w wymianie takiej dokonuje się przełamywanie stereotypów. Może dojść do rozwiązywania lokalnych problemów.  Nawiązuje się wzajemne zrozumienie między młodszym a starszym pokoleniem. Wzrasta samoocena obu pokoleń oraz ich chęć do angażowania się w działalność na rzecz integracji pokoleń i rozwiązywania lokalnych problemów.

Zadaniem projektów międzypokoleniowych powinno być zatem przedstawianie uczestnikom wzajemnych korzyści płynących z wymiany międzypokoleniowej, dokonujących się zarówno w sferze społecznej (poprzez sprzyjanie integracji międzypokoleniowej), jak i jednostkowej (poprzez indywidualne wzbogacanie wiedzy). W ten sposób wymiana międzypokoleniowa służy integracji międzypokoleniowej.

 

Solidarność międzypokoleniowa

Działania wymiany i integracji międzypokoleniowej, bywają zaliczane do terminu solidarności międzypokoleniowej. Rozumianej jako zaspokajanie dzisiejszych potrzeb bez ograniczania możliwości ich zaspokajania przez przyszłe pokolenia. Postulat ten bywa wyrażany poetycką metaforą mówiącą, że Ziemi nie otrzymaliśmy na własność, lecz pożyczyliśmy ją od przyszłych pokoleń.

 

Obszary wymiany międzypokoleniowej

Międzypokoleniowa wymiana może dotykać praktycznie każdej dziedziny, ale do najpopularniejszych należą:

  • dziedzictwo kulturowe (w tym np. biografie, autobiografie, wspomnienia, świadectwo historii, żywa książka, tradycje i obrzędy),
  • elementy prawa (prawa obywatelskie, prawa pacjenta, przepisy prawne z danego obszaru),
  • hobby i pasje,
  • działania artystyczne,
  • praktyczne umiejętności fachowe,
  • nowe technologie,
  • wolontariat.

 

Zasady efektywnej wymiany międzypokoleniowej

  1. Przy sformalizowanych szkoleniach – przestrzeganie zasad dotyczących efektywnego szkoleń

Wymiana międzypokoleniowa najczęściej nie ma sformalizowanych ram i odbywa się swobodnie. Jednak w przypadku gdy musimy ją sformalizować – np. przygotowując szkolenia międzypokoleniowe – należy pamiętać o zasadach prowadzenia szkoleń. Oznacza to konieczność zawarcia kontraktu grupowego na początku szkolenia. Ustalenia jak będziemy wzajemnie się do siebie zwracać – czy po imieniu (na ty), czy per pan, pani? Aktywnego uczestnictwa w ćwiczeniach wszystkich uczestników szkolenia. Określenia terminu i długości trwania przerw etc. Czasu zadawania pytań – czy w trakcie np. trwania prezentacji czy po niej? –

 

  1. Ewaluacja

Ewaluacja to termin wielu osobom kojarzący się ze szkoleniami i projektami unijnymi. Tymczasem kryje się za nim po prostu możliwie wszechstronna ocena, uwzględniająca przede wszystkim poziom satysfakcji uczestników. Potrafiąca dać odpowiedź na pytanie, co im się podobało w danym szkoleniu, a co nie. Ewaluacja pozwala też wyciągnąć wnioski co do tego, jakie elementy wymiany zachować w tożsamym stanie, a jakie zmienić – i w jaki sposób – by były efektywniejsze? Optymalnie, taką ewaluację powinien przeprowadzić każdy uczestnik takich zajęć.

 

  1. Równość i równe traktowanie

W wymianie międzypokoleniowej bardzo ważne jest zapewnienie równego traktowania wszystkim uczestnikom tej wymiany. Oznacza to dopuszczenie każdej chętnej osoby do głosu i stworzenie jej możliwości aktywnego uczestnictwa i dzielenia się.

 

Jak planować działania międzypokoleniowe

  1. Poznaj potrzeby osób, na rzecz których chcesz działać

Nie można wymyślać projektów „na sucho”, teoretycznie i bez żadnej weryfikacji empirycznej. Dobry projekt musi być odpowiedzią na potrzebę danej grupy. Nietrafiony projekt to jak szkolenie wegetarian z eleganckiego jedzenia kurczaka.

 

  1. Określ cel wymiany międzypokoleniowej – co chcesz osiągnąć?

Cel jest kluczowy. Należy mieć przygotowaną odpowiedź na pytanie „A po co to wszystko?”

 

  1. Twórz lokalne partnerstwa i sieci wsparcia

Sieć kontaktów to pierwsze narzędzie dotarcia do uczestników projektu. Warto wykorzystać jej moc i pozyskać jak najwięcej sojuszników do projektu.

 

  1. Angażuj każdego w działania – niezależnie od wieku i cech charakteru

Wymiana dotyczy każdego. Zawsze pierwsze w działaniu są osoby ekstrawertyczne, głośne, skupiające na sobie cała uwagę. W ich blasku nikną osoby introwertyczne, wycofane, ugodowe, które często mają dużo więcej do powiedzenie niż pierwszoplanowi krzykacze.

 

  1. Zadbaj o integrację

Trudno osiągnąć zamierzony cel projektu, gdy nikogo nie znasz i nikt nie zna Ciebie, a ludzie są nieufni i patrzą spod byka. Integracja nie jest czczym wymysłem, jest naprawdę bardzo potrzebna.

 

  1. Monitoruj wyniki

Mając cel (punkt 2.) trzeba wiedzieć, kiedy się go osiągnie czy został osiągnięty lub jak jest się daleko od niego. Świadomość odległości od celu również integruje i motywuje do dalszego działania.

 

Inspiracje projektów

Ciekawe inicjatywy obejmujące m.in. wymianę międzypokoleniową prowadzi w Szczecinie Stowarzyszenie Przyjaciół Stołczyna FORUM. Stowarzyszenie to integruje mieszkańców jednego z najdalej położonych i cieszących się złą sławą osiedli Szczecina, dążąc do jego „odczarowania” i zmiany postrzegania przez mieszkańców miasta. FORUM zrealizowało m.in. projekt „Świadkowie małej historii. Rozmowy z seniorami Stołczyna.” Był to projekt z zakresu historii mówionej, którego finalnym produktem jest książka Pauliny Romanowicz „Świadkowie małej historii. Rozmowy z seniorami Stołczyna”, Szczecin 2019. Do pobrania w formacie pdf. ze strony https://stolczynforum.wordpress.com/ksiazki/.

Jednym z ogólnopolskich liderów działań na rzecz seniorów i wymiany międzypokoleniowej jest Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” mające swoją siedzibę w Warszawie https://e.org.pl/projekty/.

Poniżej prezentujemy przykłady zrealizowanych przez nie projektów wymiany międzypokoleniowej:

  • Tytuł: WARSZAWSKI INKUBATOR MIĘDZYPOKOLENIOWY. Odbiorcami projektu były osoby 60+ z terenu województwa mazowieckiego. Z działań projektowych skorzystało 200 osób. Projekt był współfinansowany z środków MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY.
  • Tytuł: Centrum Aktywnego Seniora CAS. Odbiorcami projektu były osoby 60+, wolontariusze z terenu województwa mazowieckiego. Z działań projektowych skorzystało 130 osób. Projekt był współfinansowany ze środków MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY.
  • Tytuł : Grupa wsparcia dla osób 60 +. Odbiorcami tej inicjatywy byli seniorzy doświadczający samotności i wykluczenia społecznego. W działaniach tych wzięło udział ok 160 osób, które brały udział w bezpłatnym wsparciu psychologicznym udzielanym przez Wolontariuszy Fundacji. Działania prowadzone w ramach działalności nieodpłatnej. Działanie prowadzone jest od 2015 roku, w 2020 r. zakończyła się już 5 edycja.
  • Tytuł: WARSZAWSKA INTEGRACJA MIĘDZYPOKOLENIOWA. Odbiorcami projektu były osoby 60+ z terenu województwa mazowieckiego. Z działań projektowych skorzystało 200 osób. Projekt był współfinansowany z środków MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY.

Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę” pełni również funkcję inkubatora innowacji społecznych „Sieci wsparcia”. W latach 2017 – 2019 pomogło blisko 30 innowatorom z całej Polski w przeprowadzeniu projektów wspierających osoby starsze niesamodzielne oraz ich opiekunów http://sieciwsparcia1.e.org.pl/innowacje/. W tej grupie znalazły się 2 zespoły innowatorów ze Szczecina, realizujące następujące projekty: „Oldboje” oraz „Grupa wsparcia relaksacyjno-medytacyjna”.

W 2020 r. Towarzystwo „ę” ogłosiło nabór pomysłów do drugiej edycji inkubatora innowacji społecznych dla osób starszych „Sieci wsparcia 2”. Więcej informacji można znaleźć tu: http://sieciwsparcia.pl/ .

 

 

Źródła
[1] „Strategie działania w starzejącym się społeczeństwie. Tezy i rekomendacje”. Opracowanie Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa, październik 2012