Co to właściwie jest problem prawny?

W codziennym życiu często spotykają nas sytuacje, gdy potrzebujemy pomocy, bo sami nie jesteśmy w stanie pokonać problemu. Kiedy zacznie przeciekać nam zlew – dzwonimy po hydraulika. Kiedy się przeziębimy, planujemy zajście w ciążę lub kiedy nasza pociecha stłucze kolano na placu zabaw – idziemy do lekarza, w sytuacjach nagłych – dzwonimy na pogotowie. Mimo tego, że w każdej z tych sytuacji możemy nie wiedzieć, jaki dokładnie specjalista będzie potrzebny, łatwiej jest nam określić kierunek poszukiwań.

Z zagadnieniami prawnymi jest dużo trudniej, bo bardzo często nie potrafimy powiedzieć sobie: „mam problem prawny”. Łatwo pomylić go z innym, na przykład o podłożu psychologicznym, a nawet zdrowotnym (na przykład depresja). Często trudności w jednej dziedzinie życia są powiązane z innymi (na przykład zadłużenie może być jedną z przyczyn prowadzących nas do depresji).

 

Jak ustalić, jaki jest nasz problem?

Zanim odpowiesz na to pytanie musisz uświadomić sobie, że świat opiera się na prawie: kiedy w kiosku kupujesz napój dziecku, bo w trakcie spaceru poczuło pragnienie, na pewno nie myślisz, że właśnie doszło do zawarcia umowy sprzedaży. Kiedy wchodzicie wspólnie do tramwaju nie powtarzasz sobie w myślach „właśnie zawarłem umowę o przewóz osób!”, tylko pilnujesz, by syn czy córka, za których odpowiadasz, bezpiecznie usiadł, a kupionego napoju nie rozlał na współpasażerów. To, że możesz wziąć ślub w wieku osiemnastu lat, to, że jeśli pracujesz – należy ci się wynagrodzenie, a jeśli ktoś gdy będziesz w pracy okradnie ci mieszkanie – może trafić do zakładu karnego, wydaje się tak oczywiste, że w ogóle nie zastanawiasz się, czy i z czego to wynika. Jeśli jednak spojrzeć na te codzienne (w przypadku kradzieży – oby nie!) sprawy z punktu widzenia prawnika okazuje się, że na wszystko „musi znaleźć się paragraf”.

Problem prawny można mieć w każdej dziedzinie życia. Trzeba wiedzieć, z jakim problemem do którego urzędu się udać, bo gdzie indziej pójdziesz, by poradzić sobie z zagrażającym życiu twoich dzieci, niesprawnym placem zabaw, gdzie indziej, by zameldować siebie i swoje dzieci, a jeszcze do innego urzędu, by wyrobić paszport.

Jeśli coś „jest nie tak” z twoją umową na telefon, nie wiesz, jak się zachować w nowej sytuacji lub dopiero planujesz podjąć kroki związane z tym, co dla ciebie istotne – zakupem wartościowego przedmiotu czy mieszkania, zawarciem małżeństwa, uzyskaniem pieniędzy na utrzymanie twojego dziecka – to jest właśnie moment, kiedy słynnego „paragrafu” trzeba poszukać. I w tym miejscu w twoim życiu powinien pojawić się prawnik.

 

Wiem już, że prawnik. Ale jaki?

Tak jak w większości przypadków wolelibyśmy, żeby operacji na otwartym sercu nie wykonał nam okulista, a złamanych kości nie składał dermatolog – również w przypadku problemu prawnego, kiedy już wiemy lub podejrzewamy, że go mamy albo chcemy go uniknąć – powinniśmy wiedzieć, który prawnik może nam pomóc.

Kim w ogóle jest prawnik? W Polsce prawnikiem jest każdy, kto ukończył studia prawnicze. Jednak nie każdy magister prawa będzie mógł rozwiązać twój problem. By w sądzie w trakcie rozprawy o alimenty, rozwód, zapłatę czy w sprawie karnej mógł reprezentować cię prawnik, z reguły będzie to musiał być adwokat lub radca prawny. Nie uda ci się sprzedać nieruchomości bez udziału notariusza, który napisze, odczyta i wyjaśni umowę, którą pod jego okiem zawrzesz i zadba, by była skuteczna. Jeśli uzyskasz korzystny dla ciebie wyrok i twój dłużnik będzie musiał na przykład oddać ci pożyczone pieniądze lub opuścić twoje mieszkanie – swoje kroki powinieneś skierować do komornika sądowego. Tak jest – komornicy sądowi od wielu lat muszą być prawnikami i niewielu pozostało w zawodzie takich, którzy nimi nie są.

Są też inne zawody prawnicze – na przykład sędziowie i prokuratorzy, prawnikami często są też doradcy podatkowi czy rzecznicy patentowi. Ilość różnych prawników może przyprawić o ból głowy. Najprostszym rozwiązaniem jest zasięgnąć pierwszej porady u prawników będących adwokatami lub radcami prawnymi. Jeżeli sprawa dotyczy nieruchomości, założenia spółki czy dziedziczenia możesz też zadzwonić lub napisać do notariusza.

 

Nie mam pieniędzy – gdzie się udać?

Tak jak lekarz, budowlaniec, hydraulik czy fryzjer – prawnik za swoje usługi pobiera zazwyczaj wynagrodzenie. Jak w każdym zawodzie usługi różnią się cenami. Powszechnie sądzi się, że usługi prawne są luksusem, na który stać nielicznych. Na szczęście nie zawsze jest to prawda. Umawiając się na wizytę masz prawo wiedzieć, ile będzie kosztować usługa – zawsze spytaj o jej cenę. Koszt porady prawnej jest różny, zależy od czasu, jaki prawnikowi zajmie analiza dokumentów czy sama rozmowa. Nie wychodź jednak z założenia, że na pewno nie możesz sobie na to pozwolić – koszt porady adwokata czy radcy prawnego w mniejszym mieście to około 100-150 zł. Państwo przewiduje także system nieodpłatnych porad prawnych dla osób, które nie są w stanie ponieść kosztów pomocy prawnej. Pamiętaj jednak o tym, że żeby móc skorzystać z darmowej porady, musisz spełnić określone kryteria. Nieodpłatna pomoc prawna przysługuje tylko osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Punkty darmowej pomocy prawnej organizowane są w każdym powiecie. Ich harmonogram jest zmienny, dlatego aktualnych informacji należy szukać na stronie internetowej powiatu zamieszkania. Przychodząc do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej musisz złożyć oświadczenie, że nie jesteś w stanie ponieść kosztów takiej pomocy. Wzór oświadczenia znajdziesz na przykład tutaj.

 

Ważne!

Pamiętaj, że darmowe punkty pomocy prawnej nie są furtką do prowadzenia spraw sądowych, a mają być „skrzynką pierwszego kontaktu”, dzięki której dowiesz się, jakie powinny być twoje dalsze kroki.

 

Możesz uzyskać nieodpłatną pomoc prawną z następujących dziedzin:

• prawa pracy,
• w zakresie rozpoczęcia działalności gospodarczej (ale nie będzie to bieżące doradztwo, jak prowadzić firmę),
• prawa cywilnego,
• prawa karnego,
• prawa administracyjnego,
• prawa ubezpieczeń społecznych,
• prawa do opieki zdrowotnej,
• prawa rodzinnego,
• prawa podatkowego.

 

Prawnik pracujący na dyżurze nie wykona też wszystkich czynności – ustawa wyraźnie reguluje, co obejmuje nieodpłatna pomoc prawna. Taki prawnik nie będzie pełnomocnikiem w sprawie, którą chcesz wytoczyć lub która już się toczy. Powie, co zrobić, żeby na przykład postarać się o pomoc prawną z urzędu. Pomoc prawna z urzędu co do zasady finansowana jest przez Skarb Państwa.

 

Pomoc prawna obejmie zatem:

• poinformowanie cię, jakie przepisy znajdą zastosowanie w twojej sprawie (informacja o obowiązującym stanie prawnym) oraz o tym, jakie masz prawa i obowiązki – również wtedy, gdy postępowanie sądowe, przygotowawcze, administracyjne z twoim udziałem już się toczy,
• wskazanie ci sposobu rozwiązania problemu prawnego,
• sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa wyżej, ale – nie może to być pismo w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym,
• sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym,
• poinformowanie cię o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

 

Pamiętaj, że nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności – prawnik pomoże ci wypełnić wniosek lub doradzi, jakie są formy opodatkowania działalności, ale nie dostarczy na przykład wzorów umów z kontrahentami. Osoba udzielająca porady prawnej musi udokumentować każdy przypadek udzielenia porady w tak zwanej karcie pomocy, gdzie podaje informacje dotyczące zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby twoich wizyt w tej samej sprawie. W karcie pomocy znajdą się też ogólne informacje o tobie w szczególności w kwestii wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania

 

Ważne!

1. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej.
2. Przed udzieleniem nieodpłatnej pomocy prawnej udzielający porady może zażądać od ciebie okazania dokumentu tożsamości.

 

A co, jeśli okaże się, że twój problem nie może być rozwiązany w całości albo części poprzez udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej?  Dzieje się tak wówczas, gdy problem nie ma wyłącznie charakteru prawnego. Adwokat lub radca prawny poinformują cię jakie masz inne możliwości. Jeśli jesteś osobą niepełnosprawną ruchowo i nie możesz przyjść do punktu lub masz trudności w komunikowaniu się, skontaktuj się z punktem nieodpłatnej pomocy prawnej i spróbuj umówić na wizytę poza punktem lub przeprowadzoną za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość.

 

Na co uważać przy wyborze prawnika?

Przede wszystkim pamiętaj, że większość zawodów prawniczych to zawody regulowane i osoby je wykonujące podlegają selekcji – zdają trudne egzaminy, muszą się ciągle szkolić, a także – kontroli. Adwokaci, radcy prawni, notariusze i komornicy sądowi zrzeszeni są w izbach zawodowych. Ich przynależność do izb można łatwo sprawdzić i ustalić czy wykonują zawód, czy mają aktualne uprawnienia. Korzystanie z pomocy osób niekontrolowanych przez samorząd zawodowy zawsze wiąże się z większym ryzykiem.

 

Ważne!

Korzystanie z usług prawników wykonujących zawody „regulowane” wiąże się z jeszcze jednym, bardzo ważnym aspektem. Jest nim tajemnica zawodowa. Adwokat czy radca prawny, którzy udzielają ci porady czy prowadzą sprawę nie mogą ujawnić okoliczności, o których dowiedzieli się w związku z udzielaniem i pomocy. Oznacza to, że nie musisz ukrywać przed osobą, która ma ci pomóc, szczegółów sprawy krępujących czy niekorzystnych dla ciebie. Wiedza o nich może być niezbędna by, możliwie dla ciebie korzystnie, poprowadzić sprawę. Obowiązek zachowania tajemnicy rozciąga się na osoby zatrudnione w kancelarii i nie jest terminowy – również po zakończeniu świadczenia usług prawnik nie może nic ujawnić bez twojej zgody.

 

Jakiego więc prawnika wybrać?

Z reguły swoje pierwsze kroki skierujesz do adwokata lub radcy prawnego. Jeżeli rozpoczniesz kontakt od telefonu lub napisania maila, zada ci on kilka wstępnych pytań, by zorientować się, czy zajmuje się tego typu sprawami i czy wybrałeś osobę wykonującą właściwy zawód dla twoich potrzeb. Osoby wykonujące różne zawody prawnicze są zazwyczaj zorientowane, kto może lub wręcz musi zająć się twoją sprawą.

 

Ważne!

Pamiętaj, że od kilku lat adwokat i radca prawny to zawody różniące się właściwie kolorem żabotu, jaki noszą przy swoim stroju urzędowym, czyli todze. Przez wiele lat zawody te różniły się bardzo uprawnieniami i wiele stereotypów z tego czasu wciąż jeszcze jest obecnych. W tej chwili do adwokata i radcy prawnego możesz z takim samym skutkiem zwrócić się w każdej sprawie: cywilnej, rodzinnej, karnej, gospodarczej, administracyjnej czy z zakresu prawa pracy czy ubezpieczeń społecznych. Nie ma tu też rejonizacji, a na rynku jest wiele kancelarii różniących się pomiędzy sobą rodzajami spraw, w jakich specjalizują się osoby w nich pracujące, a także wielkością oraz cenami usług.

 

Wykonywanie wskazanych wyżej zawodów niesie za sobą jeszcze jedną, bardzo istotną kwestię dla osób, które do takiego prawnika się zwrócą. Chodzi o ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej. Ubezpieczenie osób wykonujących zawód adwokata, radcy prawnego, notariusza czy komornika sądowego jest obowiązkowe. To znaczy, że jeżeli prawnik popełni błąd, który spowoduje po twojej stronie szkodę, możesz wystąpić z roszczeniem o wypłatę odszkodowania.

 

Ważne!

Pamiętaj, że ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej to nie narzędzie do uzyskiwania zapłaty za przegraną sprawę. To ważne, by w walce o przysługujące prawa pomagał profesjonalista, a polisa ubezpieczeniowa służy do tego, by naprawić wyrządzoną szkodę wtedy, gdy to pełnomocnik popełnił błąd. Tak samo jak w przypadku ubezpieczenia lekarzy – odszkodowanie należy się nie za to, że ryzykowna operacja się nie udała (bo tak zawsze może się zdarzyć), ale za to, że lekarz popełnił błąd w sztuce. Nie wstydź się więc poprosić o okazanie legitymacji czy polisy ubezpieczeniowej. Nikt nie powinien poczuć się urażony.

 

Jak przygotować się do pierwszej wizyty?

Im lepiej się przygotujesz do pierwszego spotkania, tym lepszej jakości i szybszą usługę otrzymasz.

Przede wszystkim wyjdź z założenia, że adwokat czy radca prawny nie ma żadnych informacji na temat twojej sytuacji. Trzeba więc być szczerym i przekazać wszystkie informacje, jakie posiadasz. Jeśli korzystasz z usług adwokata lub radcy prawnego, informacje są chronione przez tajemnicę zawodową.

Jeśli chcesz, by doradził ci odnośnie pożyczki, której nie chce zwrócić ci sąsiad – zacznij opowieść od tego, że w ogóle pożyczyłeś pieniądze, kiedy i komu. Pamiętaj też, że szczegóły są ważne – jeśli umowa pożyczki byłą zawarta na piśmie, to przynieś ją ze sobą, tak jak dowód przelewu lub pokwitowanie odbioru pożyczonej kwoty. Jeśli chcesz się rozwieść lub pozwać partnera, partnerkę o alimenty na wasze dzieci – zacznij od ich aktów urodzenia, aktu małżeństwa, jeśli jesteście lub byliście małżeństwem, od poprzednich wyroków, jeśli takie były. Następnie spisz wydatki związane z utrzymaniem – oddzielnie domu, twoje, dzieci.  Jeśli masz jakiekolwiek dokumenty związane ze sprawą– przynieś je ze sobą, chyba że przez telefon lub w mailu wyraźnie zostanie ci wskazane, że dokument nie jest potrzebny. Jeśli nie jesteś pewien, jakie dokumenty mogą być potrzebne (tak będzie często) – zadzwoń lub napisz do kancelarii i powiedz w kilku słowach o sprawie, w której chcesz uzyskać pomoc. Adwokat, radca prawny, aplikant lub pracownik kancelarii często po kilku zdaniach będą w stanie określić, jakie dokumenty mogą być przydatne, zadadzą dodatkowe pytania. Jeśli korzystasz z punktu nieodpłatnej pomocy prawnej – skontaktuj się z tym punktem, zwłaszcza gdy na wizyty w punkcie obowiązują zapisy. Jeśli korzystasz z usług kancelarii i masz możliwość przesłania skanów lub wyraźnych zdjęć dokumentów – często usprawni to wizytę i skróci jej czas, a ty nie zablokujesz terminu wizyty innym gdy okaże się, że dokumentów, jakie przyniosłeś jest za mało lub nie ma ich wcale i poradę trzeba przełożyć. Pamiętaj, że prawnik jest trochę jak lekarz – im więcej informacji związanych ze sprawą otrzyma, tym lepiej będzie w stanie doradzić.