Podział obowiązków domowych i rodzicielskich
Podział obowiązków domowych i rodzicielskich stanowi jedno z zarzewi małżeńskich, a z czasem ogólnorodzinnych konfliktów. Dlaczego tak się dzieje?
Najpierw trochę teorii.
Otóż jedna z głównych zasad ekonomii mówi, że ludzie są istotami racjonalnymi które dążą do maksymalizacji korzyści a minimalizacji kosztów. W dużym uproszczeniu można określić tę zasadę jako mówiącą, że każdy człowiek będzie szukał takich okoliczności, które pomogą mu osiągnąć jak największy zysk przy jak najmniejszych własnych nakładach.
Dlatego też m.in. z powodu tej zasady małżonkowie licytują się o to, czyj wkład w funkcjonowanie rodziny jest większy. Mężowie bardzo często uważają, że ich, ponieważ w skutek nierównych w Polsce płac wciąż zarabiają więcej niż kobiety i w ten sposób uzurpują sobie prawo do „wykupienia się” od prac domowych. Tymczasem, choć faktycznie praca domowa w Polsce nie jest wynagradzana, a emerytura dla osoby, która zrezygnowała z pracy zawodowej na rzecz zajmowania się domem jest możliwa o ile opłacała ona składki ZUS lub jest matką co najmniej czworga dzieci zgodnie z programem rządowym „Mama 4plus” (źródło: https://www.gov.pl/web/rodzina/program-mama-4-przyjety-przez-rzad), to nie oznacza to, że pracy domowej nie da się wycenić.
Badaniami nad wartością prac domowych od lat zajmują się polscy naukowcy. Główną badaczką tego tematu jest profesor Ilona Błaszczak – Przybycińska. Prowadzi ona badania m.in. na zlecenie Głównego Urzędu Statystycznego, który co 10 lat podaje wartość pracy domowej w Polsce. Ostatnie takie badania przeprowadzane było w 2015 r. i wówczas przeciętna miesięczna wartość pracy domowej wykonywanej przez kobietę przekracza 2100 złotych a przez mężczyznę 1200 złotych [1]. Biorąc pod uwagę, że od 2010 r. wartość prac domowych wzrosła o 30% możemy w uproszczeniu założyć, że obecnie wynosi ona około 2700 zł w przypadku kobiet i ok. 1500 zł w przypadku mężczyzn.
Nieodpłatna praca w domu wykonywana jest głównie przez kobiety, a jej wartość znacznie przekracza wartość płacy minimalnej (na 1 stycznia 2019 r. jest to 2250 zł brutto https://www.gov.pl/web/rodzina/placa-minimalna-w-2019-roku-w-gore , jak podają media na 2020 r. rząd planuje podwyższenie płacy minimalnej do 2450 zł brutto https://www.gov.pl/web/rodzina/placa-minimalna-w-2019-roku-w-gore, a nawet do 2600 zł brutto). Dokładając do tego pracę zawodową kobiet możemy przyjąć, że kobiety bardzo często pracują na dwa etaty.
W tej sytuacji podział obowiązków domowych jest bardzo ważny. Nie jest sprawiedliwe, gdy jedna osoba pracuje na dwa etaty, a druga na jeden lub półtora, niezależnie od tego, ile zarabia. Chodzi bowiem o czas, którego wszyscy mamy tyle samo… Dlatego dążenie do zachowania równowagi między czasem poświęconym na obowiązki a niezbędnym wypoczynkiem jest tak ważny.
Jak zatem podzielić obowiązki domowe?
Określcie zakres wszystkich domowych obowiązków i spiszcie je na kartce. Zróbcie to w formie tabeli, w której wierszach wypiszecie poszczególne zadania, a w kolumnach częstotliwość, (a jeszcze lepiej dzień ich wykonania i osobę odpowiedzialną za dane zadanie). Taka tabela dla przykładowej pary Beaty i Tomasza mogłaby wyglądać mniej więcej w taki sposób:
| Lp. | Zadanie | Kiedy? | Kto? |
| 1 | Pranie (łącznie z wieszaniem) | piątek/sobota | Tomasz |
| 2 | Zdejmowanie prania, prasowanie i chowanie do szafy |
sobota – poniedziałek | Beata |
| 3 | Prasowanie doraźne | codziennie w miarę potrzeb | Każdy swoje |
| 4 | Odkurzanie i wycieranie kurzy | poniedziałek / środa /sobota | Beata / Tomasz |
| 5 | Sprzątanie kuchni | sobota na zmianę | Beata / Tomasz |
| 6 | Sprzątanie Łazienki | sobota na zmianę | Beata / Tomasz |
| 7 | Wyrzucanie śmieci | w miarę potrzeb | Tomasz |
| 8 | Zakupy i gotowanie | wtorek, czwartek | Beata |
| poniedziałek, sobota | Tomasz | ||
| 9 | Zmywanie po obiedzie | wtorek, czwartek, piątek | Tomasz |
| poniedziałek, środa, sobota | Beata | ||
| 10 | Mycie podłóg | w miarę potrzeb Poniedziałek / środa/sobota | Tomasz /Beata |
Oczywiście powyższa tabela ma charakter absolutnie przykładowy i kluczem do jej wypełnienia jest przede wszystkim pytanie o to, które z prac domowych sprawiają danej osobie największą przyjemność, które najmniejszą. Zarówno w przypadku prac lubianych przez oboje (tu: gotowania) jak i po równo przez oboje nielubianych (sprzątanie kuchni i łazienki) zadania przydzielone są np. naprzemiennie każdej z osób. Również zakupy zostały przydzielone naprzemiennie i połączone z gotowaniem – po prostu ten, kto danego dnia gotuje również robi zakupy. Ten, kto danego dnia nie gotuje, zmywa. Tabelę można zmodyfikować o nasze zwyczaje żywieniowe, np. jedzenie na mieście, rodzinne obiady, gotowanie na dwa dni itp.
Warto wziąć pod uwagę, że wykonywanie domowych obowiązków można często (i warto!) połączyć np. ze słuchaniem audibooka, ulubionego podcastu albo odcinka ulubionego vloga na YouTube. Domowe obowiązki można połączyć nawet z nauką języka obcego, oczywiście ograniczoną do powtarzania fraz w danym języku. Ale właśnie takie powtarzanie, jako zmuszające nas do mówienia w innym języku, jest zdaniem wielu lektorów efektywniejsze w nauce języka obcego, niż wykonywanie pisemnych ćwiczeń z gramatyki.
Jeśli w rodzinie są dzieci w wieku co najmniej trzech lat, również je warto wdrażać w prace domowe, na początku jako pomocników każdego z rodziców.
Załóżmy więc, że nasza przykładowa para Beata i Tomasz mają dwoje dzieci: 3-letnią Julię i 6-letniego Kubę. Każde z nich warto zaangażować w wykonywanie zadań domowych, jako pomocnika. Zobaczmy, jakby to mogło wyglądać:
| Lp. | Zadanie | Kiedy? | Kto? |
| 1 | Pranie (łącznie z wieszaniem) | pt /sb | Tomasz i Kuba |
| 2 | Zdejmowanie prania, prasowanie i chowanie do szafy |
sb – pn | Beata i Julia, Beata i Kuba |
| 3 | Odkurzanie i wycieranie kurzy | pn / śr /sb | Beata / Tomasz i Julia/Kuba |
| 4 | Sprzątanie kuchni | sb na zmianę | Beata / Tomasz/ i Julia/Kuba |
| 5 | Sprzątanie Łazienki | sb na zmianę | Beata / Tomasz i Julia/Kuba |
| 6 | Zakupy i gotowanie | wt, czw | Beata i Julia/Kuba |
| pn, sb | Tomasz i Julia/Kuba | ||
| 7 | Zmywanie po obiedzie | wt, czw, pt | Tomasz i Kuba |
| pn / śr /sb | Beata i Kuba | ||
| 8 | Mycie podłóg | pn / śr /sb | Tomasz /Beata i Kuba |
| 9 | Segregacja śmieci | codziennie | Beata, Tomasz, Julia, Kuba |
Jak widać z powyższej tabeli nawet trzyletnie dzieci warto angażować w pomoc rodzicom w pracach domowych. Główną przeszkodą mogłaby być tu głównie alergia dziecka na kurz i roztocza, której nie można absolutnie lekceważyć. Można np. samemu wcześniej wytrzeć kurz, a dziecku dać miotełkę do kurzu bardziej symbolicznie. To symboliczne ścieranie kurzu kolorową miotełką będzie dla dziecka dobrą zabawą i jednocześnie wdrożeniem w obowiązki.
Pamiętajmy, że nic nie działa na dzieci równie wychowawczo jak przykład rodziców!
Więcej informacji o wdrażaniu dzieci w obowiązki domowe znajduje się w artykule: „Wychowanie do obowiązków – skuteczne techniki wdrażania dzieci w obowiązki domowe”.
Kiedy już dokonamy podziału obowiązków, przestawiamy trochę kolumny naszej tabeli tak, by na pierwszy plan wysunęły się dni tygodnia, które szeregujemy według kolejności, by to im przypisać określone zadania i ich wykonawców:
| Lp. | Kiedy? | Zadanie | Kto? |
| 1 | Poniedziałek | Zakupy i gotowanie | Tomasz i Julia/Kuba, |
| Zmywanie po obiedzie | Beata i Kuba | ||
| Odkurzanie i wycieranie kurzy | Beata i Julia | ||
| Mycie podłóg | Tomasz i Kuba | ||
| 2 | Wtorek | Zakupy i gotowanie | Beata i Julia/Kuba |
| Zmywanie po obiedzie | Tomasz i Kuba | ||
| 3 | Środa | Zakupy i gotowanie | Tomasz i Julia/Kuba, |
| Zmywanie po obiedzie | Beata i Kuba | ||
| Mycie podłóg | Beata i Kuba | ||
| Odkurzanie i wycieranie kurzy | Tomasz i Julia/Kuba | ||
| 4 | Czwartek | Zakupy i gotowanie | Beata i Julia/Kuba |
| Zmywanie po obiedzie | Tomasz i Kuba | ||
| 5 | Piątek | Zakupy i gotowanie | Tomasz i Julia/Kuba, |
| Zmywanie po obiedzie | Beata i Kuba | ||
| Pranie (łącznie z wieszaniem) | Tomasz i Kuba | ||
| 6 | Sobota | Sprzątanie kuchni | Beata i Julia |
| Sprzątanie Łazienki | Tomasz i Kuba | ||
| Zdejmowanie prania, prasowanie i chowanie do szafy |
Beata i Julia | ||
| Mycie podłóg | Tomasz i Kuba | ||
| Odkurzanie i wycieranie kurzy | Beata i Julia |
Powyższy podział jest oczywiście bardzo umowny, w każdej rodzinie może wyglądać inaczej. Ważne jest, by był dopasowany do trybu życia danej rodziny i uwzględniał np. zajęcia dodatkowe dzieci etc.
Nikt też oczywiście nie oczekuje, że trzyletnia dziewczynka będzie szorowała kabinę prysznicową lub wannę mleczkiem do czyszczenia! Jej zadaniem może być np. wytarcie kafelków suchą szmatką, ustawienie płynów do kąpieli, szamponów i mydełek na półce w łazience itp., czyli dostosowanie obowiązków do możliwości dziecka.
Tworzenie planu zadań może być samo w sobie doskonałą zabawą dla całej rodziny. Plan można wykonać w formie obrazkowej, czyli np. narysować poszczególne czynności i ich wykonawców. Podobizny członków rodziny mogą być też narysowane, wycięte i przyklejane bądź przypinane przy danej czynności etc.
Podział obowiązków rodzicielskich
Podział zadań między małżonkami obejmuje również sprawowanie opieki nad dziećmi. Jak sobie z nim poradzić? W sprawowaniu opieki nad dzieckiem bardzo ważna jest konsekwencja i budowanie w dziecku poczucia bezpieczeństwa. Opartego na tym, że w zakresie orzekania o prawach i obowiązkach dziecka rodzice mówią jednym głosem – nie ma między nimi różnicy stanowisk, przynajmniej, co do kwestii dotyczących dziecka. Niedopuszczalne są sytuacje, w których matka i ojciec mówią dziecku co innego, wydają mu sprzeczne komunikaty, a jedno z rodziców kwestionuje zdanie drugiego. Takie sytuacje wcale nie budują w dziecku poczucia bezpieczeństwa, a wręcz przeciwnie – dekonstruują je. Ponadto mogą uczyć dziecko manipulacji, wykorzystywania ludzi, konfabulacji i hipokryzji. Pamiętając o powiedzeniu, że „takie będą Rzeczypospolite, jaki ich dzieci chowanie”, starajmy się nie przekazywać dzieciom negatywnych wzorców. One i tak je poznają, ale niech poznają je z literatury czy filmu, a nie w domu rodzinnym!
Dzielenie się obowiązkami rodzicielskimi jest ważne już od narodzenia dziecka. W przypadku pierwszego dziecka w rodzinie mężczyźni bywają czasem trochę zdezorientowani – nie wiedzą jak się zajmować maluszkiem. Czasem też czują się odtrąceni przez partnerkę, która całą swoją uwagę skupia na dziecku. I tu bardzo istotne jest, aby już od tych pierwszych wspólnych chwil mężczyzna starał się, jak tylko będzie w stanie, odciążyć partnerkę w obowiązkach rodzicielskich. Może więc zająć się kąpaniem dziecka czy wychodzeniem z nim na poobiedni spacer, dając tym samym kobiecie trochę czasu dla siebie i na odpoczynek. W Polsce oboje rodzice mają prawo do łącznie dwóch dni opieki nad dzieckiem do lat 14. Dobrze, żeby te dni podzielili między siebie i np. na szczepienia raz z dzieckiem pójdzie mama, raz tata.
Wykonywane przez tatę regularne czynności razem z dzieckiem pomagają też w ukształtowaniu rutyny, która jest podstawą poczucia bezpieczeństwa dziecka i pomaga mu coraz lepiej odnajdować się w nowym dla niego świecie. Ojciec może też w życiu dziecka stać się specjalistą od zadań specjalnych, jak np. pierwsza wizyta u dentysty, pierwsze wyjście do przedszkola, pierwsze wyjście do kina czy do teatru dla dzieci. Do zadań taty może należeć też np. usypianie dziecka i codzienne czytanie mu na dobranoc. Wszystko to są też elementy budowania więzi z ojcem, której nie da się zbudować z dnia na dzień, gdy dziecko będzie już starsze.
Ważne jest, aby podział zadań był uzgodniony pomiędzy rodzicami i uwzględniał ich sytuację zawodową.
