Utrzymywanie dobrej kondycji naszego mózgu jest kluczowe dla utrzymania zdrowia i zdrowego długiego życia.

Choroby otępienne związane ze starzeniem się mózgu są jednym z największych zagrożeń współczesnej cywilizacji i dotykają coraz więcej starszych osób. Ponieważ nasze społeczeństwo systematycznie się starzeje, zapobieganie im poprzez dbanie zarówno o kondycję naszego ciała jak i umysłu jest szczególnie ważne.

 

Poruszaj nogą, by ruszyć głową! Kinezjologia edukacyjna – gimnastyka mózgu

Myśląc o kondycji umysłowej często pomijamy istnienie korelacji zdrowego mózgu ze zdrowym ciałem. Uwagę na nią zwrócił dr Paul Dennison, który szukając sposobu na pokonanie własnej dysleksji i problemów ze wzrokiem, opracował założenia tzw. kinezjologii edukacyjnej, a w jej ramach program ćwiczeń zwany gimnastyką mózgu.

Dążąc zatem do rozwiązania własnych problemów, dr Dennison zajął się szukaniem przyczyn trudności, jakie napotykają dzieci w procesie uczenia się. W ramach prowadzonych badań analizował zależności między ruchem a rozwojem mowy oraz zdolnościami czytania i pisania.

Bardzo ważnym odkryciem dr Paula Dennisona było stwierdzenie ścisłego związku pomiędzy stanem mięśni a możliwościami uczenia się. Udowodnił on, że człowiek odczuwający stres ma przykurczone, napięte mięśnie, co blokuje przepływ bodźców nerwowych, a tym samym utrudnia uczenie się. Okazało się również, że przyczyn dysleksji i dysgrafii, należy szukać w móżdżku, tzn. części mózgu odpowiedzialnej m.in za koordynację ruchów i przetwarzanie informacji związanych z nabywaniem wiedzy i umiejętności. Ćwiczenia proponowane przez Dennisona w ramach gimnastyki mózgu pozwalają również synchronizować obie półkule mózgowe, z których każda – jak pisaliśmy w artykule „Pułapki pop-psychologii” odpowiada za inny zasób wiedzy i inny sposób jej przetwarzania.

Kinezjologię edukacyjną nazywa się również zmyślnymi ruchami, tj. ruchami, które uczą myśleć. Takie podejście ilustruje metafora: „Aby złapać myśl, potrzebny jest ruch”.

 

Przykłady ćwiczeń

1. Ćwiczenie „Ruchy naprzemienne”

Cel: Ćwiczenie to korzystnie wpływa na wzrok. Aktywizuje obie półkule mózgowe do jednoczesnej pracy stanowiąc dobrą rozgrzewkę przed dalszą gimnastyką. Podwyższa poziom aktywności organizmu.

Opis ćwiczenia:

Podnosimy do góry prawe kolano i dotykamy je lewą ręką, następnie podnosimy lewe kolano i dotykamy je prawą ręką, lekko skręcając całe ciało. Ćwiczenie przypomina marsz w miejscu.

W kolejnym etapie podnoszone kolana dotykamy naprzemiennie łokciami: prawe kolano – lewy łokieć, lewe kolano – prawy łokieć.

Ćwiczenie poprawia:

Wymowę, pisownię, umiejętność słuchania, czytanie ze zrozumieniem, koordynację prawej i lewej  strony ciała, oddychanie i gibkość ciała, wzmacnia zmysły wzroku i słuchu.

 

2. Ćwiczenie „Ruchy naprzemienne na leżąco czyli rowerek”

Cel: Integracja prawej i lewej półkuli mózgowej, prawej i lewej strony ciała.

Opis ćwiczenia:

Wykonujemy to ćwiczenie, leżąc na plecach na miękkiej powierzchni. Podnosimy ręce i głowę do góry. Obejmujemy głowę dłońmi i podtrzymujemy ją. Na przemian dotykamy lewym łokciem prawego kolana, prawym – lewego. Oddychamy rytmicznie.

Ćwiczenie poprawia:

Umiejętności słuchania, kodowanie i dekodowanie informacji, koordynację prawej i lewej strony ciała, wzmacnia mięśni brzucha i przepony.

 

3. Ćwiczenie „Leniwe ósemki”

Opis ćwiczenia:

Na wysokości oczu, naprzeciw nosa wyznaczamy punkt. Od niego rozpoczynamy kreślenie kciukiem koła w lewa stronę do góry. Po powrocie do punktu wyjścia rozpoczynamy kreślenie drugiego koła – w prawą stronę ku górze. Oczy podążają za ruchem ręki. Rysunek przypomina leżącą cyfrę „8” lub inaczej znak nieskończoności „∞”. Wielokrotnie powtarzamy ten ruch. Robimy go raz jedna raz drugą ręką, następnie obiema. Ósemki można kreślić w przestrzeni, na plecach drugiej osoby, na ścianie, na papierze, na piasku etc.

Cele: Leniwe ósemki koordynują prawe i lewe mózgowe ośrodki wzroku

Ćwiczenie poprawia:

Rozróżnianie kierunków, widzenie obwodowe, kodowanie i odszyfrowywanie pisma. Eliminuje dysleksję i dysgrafię, poprawia wymowę, poprawia zdolności matematyczne, pomaga w rozróżnianiu  prawej i lewej strony, pomaga uświadomić sobie przestrzeń wokół siebie, poprawia koordynację ruchową, rozluźnia napięcia nadgarstków, obręczy barkowej i ramion, poprawia koordynację ręka – oko i orientację w przestrzeni.

 

4. Ćwiczenie „Ósemki alfabetyczne”

Opis ćwiczenia:

Jest to modyfikacja „leniwej ósemki”. Rysujemy leniwą ósemkę. Następnie, nie przerywając ruchu wpisujemy w lewe lub prawe „oczko” ósemki (w zależności od którego „oczka” zaczęliśmy rysować ósemkę – jak od lewego to piszemy w lewym) małe pisane litery alfabetu. Po każdej napisanej literze kreślimy kilka „pustych” leniwych ósemek. Ćwiczenie możemy wykonywać w przestrzeni (w powietrzu) lub na płaskiej powierzchni.

Cel: Ćwiczenie to zwiększa obszar obwodowego pola widzenia.

Ćwiczenie poprawia: koordynację wzrokowo – ruchową, zdolności manualne, precyzję ruchu, stosowanie zasad ortografii, twórcze pisanie, rozpoznawanie i kodowanie symboli, zdolność do odpoczynku oczu, ramion, szyi i nadgarstków w czasie pisania, koncentrację w czasie pisania, koordynację ręka – oko oraz związanych z tym umiejętności, sprawność fizyczną.

 

5. Ćwiczenie „Słoń”

Opis ćwiczenia:

Stajemy w lekkim rozkroku z rozluźnionymi kolanami. Wyciągniętą ręką (grzbietem do góry) pokazujemy przed sobą środek wyobrażonej leniwej ósemki, czyli miejsce, w którym będą krzyżować się linie, które za chwilę narysujemy. Przytulamy ucho do ramienia i zaczynając od wyobrażonego „środka” kreślimy w przestrzeni leniwą ósemkę. Ruszamy przy tym całym ciałem – tak jakby było przyklejone do naszej wyciągniętej ręki. Powtarzamy ćwiczenie po trzy, cztery razy każdą ręką.

Cel: integrowanie widzenia, słyszenia i ruchu, koordynacja pracy mózgowych ośrodków słuchu obu półkul, korekta nieprawidłowego napięcia szyi, jakie powstaje podczas słuchania.

Ćwiczenie poprawia: rozumienie ze słuchu, twórcze myślenie, słuchanie własnego głosu, wzmocnienie koordynacji ręka – oko przy pisaniu, percepcję słuchową, zdolności matematyczne, zapamiętywanie cyfr, swobodne ruchy głową w prawą i lewą stronę, widzenie obuoczne, koordynację górnej i dolnej części ciała, poczucie równowagi (aktywowanie ucha wewnętrznego oraz układu przedsionkowego), organizację i koncentrację.

 

6. Ćwiczenie „Oddychanie przeponowe”

Opis ćwiczenia:

Robimy głęboki wdech nosem. Najpierw oczyszczamy płuca, robiąc krótkie wydechy przez zaciśnięte usta (wyobrażamy sobie, że chcemy utrzymać w powietrzu piórko). Po kilku takich wydechach robimy wdech nosem, a wydech powoli ustami. Oddychając w ten sposób kładziemy ręce na brzuchu; na wdechu ręce podnoszą się, a na wydechu opuszczają. Robiąc wdech liczymy do trzech i zatrzymujemy oddech na trzy sekundy. Wydychamy powietrze również licząc do trzech, zatrzymujemy oddech na trzy sekundy. Powtarzamy całość jeszcze raz.

Cel: nauczenie się prawidłowego oddychania, pozwalającego, aby do mózgu docierała w pełni wystarczająca ilość tlenu do jego prawidłowego funkcjonowania. Docelowo ma to doprowadzić do wykształcenia się oddychania doskonałego: automatycznego, nieświadomego, samoczynnie dostosowującego się do rodzaju wykonywanej czynności.

Ćwiczenie poprawia: Czytanie(kodowanie i rozszyfrowywanie), czytanie na głos, formowanie odpowiedzi, zdolność do większej koncentracji i aktywności, koordynację prawej i lewej strony ciała

zwiększa poziom energii, ułatwia oddychanie przeponą, pogłębia oddech.

 

7. Ćwiczenie „Wahadło”

Opis ćwiczenia:

Powolnym ruchem przenosimy głowę od ramienia do ramienia, pozwalając by broda była jak najbliżej klatki piersiowej. Robimy to na wydechu. W skrajnym bocznym położeniu głowy wykonujemy wdech i powtarzamy czynność.

Cel: Relaksacja, zmniejszenie napięcia mięśni szyi i karku, rozluźnienie centralnego układu nerwowego.

Ćwiczenie poprawia: zapamiętywanie i odtwarzanie informacji, zapamiętywanie dat, liczb, wzorów, czytanie, zwiększenie swobody ruchów głową w prawą i lewą stronę, nabycie umiejętności rozluźnienia mięśni szyi i karku w czasie pracy i wzmożonej koncentracji, pełniejszy oddech, patrzenie obuoczne.

 

8. Ćwiczenie „Sowa”

Opis ćwiczenia:

Kładziemy prawą dłoń na lewym ramieniu między szyją a barkiem. W tę samą stronę odwracamy głowę. Bierzemy głęboki wdech i kierując głowę w stronę przeciwległego ramienia głośno wydychamy powietrze (można przy tym naśladować pohukiwanie sowy). Gdy głowa znajdzie się nad prawym ramieniem, ponownie bierzemy głęboki wdech i wydychając powietrze wracamy do punktu wyjścia. Staramy się utrzymywać głowę na tej samej wysokości. Po trzech – czterech cyklach powtarzamy ćwiczenie, zmieniając układ rąk, czyli kładąc lewą dłoń na prawym ramieniu i odwracając głowę w stronę lewego ramienia.

Cel: Redukcja napięcia mięśni ramion i szyi, pozwalająca na szybsze dotarcie krwi do mózgu, co sprzyja  koncentracji, skupieniu uwagi i lepszym zapamiętywaniu.

Ćwiczenie poprawia: pamięć krótko- i długoterminową, koordynację wzroku i słuchu z pracą całego ciała, pracę z komputerem, słuchanie własnego głosu, rozumienie ze słuchu, poprawne wysławianie się, obliczanie matematyczne, zapamiętywanie liczb, swobodę ruchów głową w prawą i lewą stronę.

 

9. Ćwiczenie „Aktywna ręka”

Opis ćwiczenia:

Wyprostowaną rękę podnosimy do góry. Chwytamy ją drugą ręką zza głowy poniżej łokcia i na wydechu naciskamy w czterech kierunkach: w stronę głowy, do przodu, do tyłu, od ucha. Podniesiona ręka stawia opór ręce naciskającej. Powtarzamy ćwiczenie zmieniając ręce.

Cel:

Ćwiczenie to pozwala rozciągnąć górne mięśnie klatki piersiowej oraz ramion. Wykorzystanie tych mięśni w motoryce zaczyna swą działalność właśnie w tym obszarze. Wszelkie ich napięcia skracanie utrudniają pracę typu: pisanie, posługiwanie się różnego rodzaju przyrządami.

Ćwiczenie poprawia: wyraźność mowy, zdolności językowe, ładne pismo, ortografię, twórcze pisanie,

koordynację ręka – oko – ucho, pogłębienie oddechu, obniżenie napięcia mięśniowego, usprawnienie dużej i małej motoryki, rozluźnienie przepony, umiejętność skupienia uwagi, poprawę pracy narządu wzroku podczas pisania, zdolność formułowania myśli, wyrażania propozycji, wzrost energii zawartej w dłoniach i palcach (złagodzenie kurczów palców dłoni podczas odręcznego pisania).

 

10. Ćwiczenie „Pompowanie piętą”

Opis ćwiczenia:

Stajemy prosto, odstawiamy nogę do tyłu z lekko uniesioną piętą. Podczas wydechu dociskamy piętę do podłogi, a przednią nogę uginamy w kolanie. Robiąc wdech, ponownie unosimy piętę, a przy wydechu znów opuszczamy. Powtarzamy ćwiczenie zmieniając układ nóg.

Cel: Integracja przednich i tylnych części mózgu.

Ćwiczenie poprawia: wyraźność mowy, słuchanie ze zrozumieniem, czytanie ze zrozumieniem, twórcze pisanie, swobodne wypowiadanie się, wystąpienia publiczne, zapamiętywanie, wzrost koncentracji, poprawę postawy.

 

11. Ćwiczenie „Zginanie stopy”

Opis ćwiczenia:

Siadamy na krześle. Prawą nogę kładziemy na kolanie lewej nogi. Z wdechem przyciągamy stopę prawej nogi do lewego kolana. Wykonujemy to ćwiczenie trzymając prawą ręką łydkę prawej nogi, a lewą ręką goleń tej nogi z przodu. Powtarzamy ćwiczenie zmieniając układ nóg.

Cel: Integracja pracy przedniej i tylnej części mózgu.

Ćwiczenie poprawia: Rozwój wyraźnej mowy i zdolności językowych, logiczne myślenie, koncentrację i komunikację werbalną,  twórcze pisanie, czytanie ze zrozumieniem, postawę ciała, efektywność: doprowadzanie rozpoczętego zadania do końca.

 

Podsumowanie

Powyższe ćwiczenie nie wyczerpują oczywiście wszystkich propozycji działań na rzecz utrzymania swojego umysłu w jak najlepszej kondycji, ale uznaliśmy je za szczególnie ciekawe ze względu na oryginalność połączenia oddziaływania sfery fizycznej człowieka na sferę umysłową. Prosimy aby potraktować je jako element codziennej rutyny, jednakowoż niezastępujący ćwiczeń stricte na utrzymanie wysokiej sprawności intelektualnej.