Kontrast:
Czcionka: A A A
Pobierz NVDA - czytnik ekranuNVDA logo

Trudne emocje w życiu rodzica - jak sobie z nimi radzić?

Emocje towarzyszą nam od najwcześniejszych lat. Nasze najwcześniejsze wspomnienia wiążą się właśnie z emocjami.  Najmilsze są te wspomnienia, które wywołały najsilniejsze pozytywne emocje: marzenie, które się ziszcza, otrzymanie wymarzonego prezentu, pierwszy pocałunek, dzień ślubu itp.

Co ciekawe, emocje, które sprawiają, że jakieś wydarzenie silnie zapamiętujemy nie muszą dotyczyć bezpośrednio nas samych. Mogą to być np. poruszające wydarzenia w skali kraju czy świata.

Naukowcy pod kierunkiem docent Lili Davachi z Uniwersytetu w Nowym Jorku badali, w jaki sposób stany emocjonalne wpływają na późniejsze procesy zapamiętywania zwykłych wydarzeń. (por. „Jak emocje wpływają na pamięć?” https://portal.abczdrowie.pl/jak-emocje-wplywaja-na-pamiec). Ich  badania – wykorzystujące rezonans magnetyczny – potwierdziły, że wydarzenia czy też inne sytuacje, które wiążą się z emocjami, potęgują i polepszają zapamiętywanie wcześniejszych chwil – tak jakby działały wstecznie.

Dlatego tak dobrze pamiętamy, co robiliśmy tuż przed dowiedzeniem się o ataku na World Trade Center 11 września 2001 r. albo przed katastrofą smoleńską 10.04.2010 r.

Wiedzą o tym doskonale np. twórcy reklam czy scenarzyści dostarczając nam mocno emocjonujące momenty np. na koniec filmu albo przed przerwą na reklamę.

Tym samym pamiętamy więc dokładnie sytuacje, w które sami byliśmy zaangażowani emocjonalnie, a których w życiu rodzica nie brakuje.

 

Rodzaje emocji wg Paula Ekmana

Jednym z przełomowych dzieł naukowych w zakresie badania emocji były wydane w 1928 r. „Emocje normalnych ludzi” autorstwa Wiilliamia Marstona – psychiatry i prawnika, wynalazcy  wariografu. Przedstawiono tam teorię DISC opisującą cztery główne style ludzkich zachowań, które są oparte na dwóch opozycyjnych podejściach do rzeczywistości:

1.Postrzegania świata jako:

a) pełnego zagrożeń

lub

b) bezpiecznego

 

2. Przyjmowanie w tym świecie postawy:

a) aktywnej

lub

b) biernej

 

W ten sposób możemy wyróżnić osoby, które:

1a2a – widzą świat jako pełen zagrożeń i są w nim aktywne – to osoby typu D – Dominujące,

1b2a – widzą świat jako bezpieczny i są w nim aktywne – to osoby typu I – Inspirujące,

1b2b – widzą świat jako bezpieczny i są w nim bierne – to osoby typu S – Spolegliwe, wspierające (oryg. ang. Submission),

1a2b – widzą świat jako pełen zagrożeń i są w nim bierne – to osoby typu C – Constans (oryg. ang. Zgodne – Compliance).

 

Drugim przełomem w zakresie badań nad emocjami był opublikowany w 1972 r. przez Paula Ekmana zestaw głównych sześciu emocji. Były to: złość, smutek, szczęście, zaskoczenie, strach i obrzydzenie. Z czasem jako siódmą emocję Ekman wprowadził pogardę. Przez wiele lat typologia Ekmana funkcjonowała jako coś niepodważalnego. Gros naukowców nie zauważyło bowiem głównej zasady, na jakiej się opiera: założenia, że wszyscy ludzie dysponują tym samym zestawem emocji. Wszyscy ludzie mają dostęp do tego samego zakresu (pakietu) emocji. Tymczasem wcale tak nie jest. Zespół emocji, którymi dysponujemy kształtujemy na podstawie własnych doświadczeń. Pokazało to badania przeprowadzone w 2017 roku opublikowane w „Proceedings of National Academy of Sciences”, gdzie naukowcy zidentyfikowali aż 27 różnych kategorii emocji[1].

Wynik tego badania rzucił cień na typologię emocji wg Ekmana, która – choć jest użyteczna – jak się okazało, jest również dość subiektywna. Można to uznać za dodatkową wartość eksperymentu Ekmana  – po prostu ludzie współcześni inaczej wyrażają i interpretują emocje, niż ci sprzed 50 – 40 lat.

Niezależnie od kontrowersji jakie w związku z powyższym eksperymentem budzi typologia Ekmana daje nam ona dość uniwersalny pakiet emocji, które w większości każdy rozumie, choć w istocie może je różnie wyrażać.

 

Macierzyństwo jak z bajki to… bajka

W relacji z własnym dzieckiem oczekuje się od rodziców głównie emocji szczęścia. Jest to rodzaj oczekiwania społecznego utrwalanego w naszej kulturze i relacjach społecznych. Co ważne, ów społeczny wymóg doznawania i okazywania szczęścia płynącego z rodzicielstwa dotyka wyłącznie matek.

Tymczasem rodzicielstwo, a w szczególności macierzyństwo nie jest pasmem nieustających wzruszeń i zachwytów nad dzieckiem. Jest rodzajem pracy mającej na celu wychowanie dobrego i szczęśliwego człowieka, przygotowanego do życia we współczesnym świecie. Praca ta wymaga bardzo często dużego poświęcenia od siebie, zmiany własnych nawyków, opuszczenia własnej strefy komfortu i przewartościowania priorytetów. Młoda kobieta, która zostaje matką i której całe życie zostaje podporządkowane potrzebom maluszka, początkowo może być zachwycona nową rolą, a główną towarzyszącą jej emocją będzie szczęście. Z czasem jednak, gdy macierzyńskie obowiązki spowszednieją, będzie ich coraz więcej, a kobieta nie uzyska znikąd pomocy, uczucie szczęścia może ustąpić uczuciu złości. Może to być złość ukierunkowana bezpośrednio na dziecko, jako źródło problemów. Zabierające kobiecie czas, którego nie ma już kompletnie dla siebie. Ale może to być też złość skierowana przeciwko sobie samej, jako „nieudolnej matce”, „matce, która sobie nie radzi” itp. Złości może też towarzyszyć smutek oraz strach. Emocje te mogą występować również rozdzielnie.

Należy pamiętać, że każdy z nas ma prawo do własnych emocji. Ważne jest jednak by nie były one destruktywne ani dla nas ani dla naszego otoczenia. Bądźmy świadomi naszych emocji i korzystajmy z nich tak, aby nawet te złe przekuć w coś dobrego. Jak to zrobić?

 

ZŁOŚĆ

Objawy

Podniesione tętno, zwężone źrenice, krzyk, zaburzone racjonalne myślenie, chęć fizycznego rozładowania powstałego napięcia.

Kiedy występuje?

Najczęściej, gdy coś poszło nie po naszej myśli, dzieje się wbrew nam, niezgodnie z naszą wolą, na co często uważamy, że nie mamy wpływu. Złość łączy się wówczas z bezsilnością,

Jak wykorzystać tę emocję pozytywnie?

Uświadom sobie, że odczuwasz złość. Najlepiej powiedz to na głos sam/-a do siebie, np. „Jestem zły/a”, „Jestem wściekły/a”, „Jestem wkurzony/a”, „Czuję złość”.

Następnie pomyśl lub powiedz, do siebie, dlaczego czujesz złość. Np.: „Jestem zły/a, bo moje dziecko ciągle płacze i nie wiem jak mu pomóc”, „Czuję złość, bo wszystko przy dziecku muszę robić sam/a”, „Jestem wściekły/a, bo moje dziecko mnie nie słucha”.

Teraz zastanów się, co możesz zrobić, by zmienić sytuację, która wywołała Twoją złość. Zamień emocję w działanie. Poszukaj pomocy i wsparcia. Jeśli możesz – idź z dzieckiem do lekarza lub zadzwoń do poradni telemedycyny. Poproś o pomoc przy dziecku członków rodziny, zapytaj dziecko, dlaczego cię nie słucha itp. Zmiana złej emocji w działanie zmniejsza tę emocję. Pamiętaj też, że dziecko rezonuje z Twoimi emocjami! Być może jego płacz jest wywołany właśnie przez Twoją złość i napięcie, które współodczuwa. Może pytając dziecko, które nie słucha Twoich próśb czy zakazów, dlaczego to robi, dowiesz się, że nie słucha Cię, kiedy krzyczysz itp.

 

STRACH

Objawy

Rozszerzone źrenice, płytki przyspieszony oddech, kołatanie serca, drżenie dłoni albo całego ciała.

Kiedy występuje?

Strach jest emocją doskonale znaną każdemu rodzicowi. Kochamy nasze dzieci, więc boimy się o nie. Boimy się, by nic im się nie stało. Jest to naturalne, normalne, jak najbardziej uzasadnione. Strach staje się jednak problemem, gdy staje się notoryczny, stały, gdy eskaluje i pojawia się przy byle okazji. Taka eskalacja strachu może nas wpędzić w stany lękowe, a nawet ewoluować w kierunku paranoi. Przykładem może być sytuacja, w której napędzani tzw. fake newsami histerią antyszczepionkowców boimy się zaszczepić dziecko przeciw chorobom wieku niemowlęcego, a jednocześnie boimy się, że zachoruje. Taki strach paraliżuje, człowiek może stracić zdolność realnej, obiektywnej oceny sytuacji i samoczynnie wpędzić się w chorobę.

Jak wykorzystać tę emocję pozytywnie?

Przede wszystkim musimy dotrzeć do źródła naszego strachu. W przypadku przytoczonego przykładu dot. szczepienia dzieci prawdopodobnym źródłem strachu są nierzetelne artykuły tworzone przez tzw. antyszczepionkowców. Wywołany nimi strach łatwo wyeliminować czytając rzetelne artykuły nt. szczepionek zamieszczone w poważnych periodykach i portalach (piszemy o tym również w Internetowej Akademii Rodziny), a najlepiej skonsultować się bezpośrednio z lekarzem pediatrą.

W przypadku strachu o starsze dzieci stawiając sobie pytanie o jego źródło być może dotrzemy do istoty problemu, która może w ogóle nie być związana z dzieckiem, lecz z nami. Jeśli np. boimy się puścić nastoletnią córkę na imprezę może to oznaczać, że nie mamy do niej zaufania. Dlaczego? Bo sami pamiętamy co na podobnej imprezie robiliśmy jako nastolatkowie. Warto więc w takiej sytuacji szczerze porozmawiać z dzieckiem i wyjaśnić mu swoje obawy.

 

SMUTEK

Objawy

Apatia, bierność, płytki oddech.

Kiedy występuje?

Emocja smutku wiąże się ze stratą lub poczuciem rozczarowania. W artykule „Gdy dziecko umiera” piszemy o tej największej starcie, jaką może doznać rodzic. Smutek jest niebezpieczną emocją, ponieważ długotrwały może doprowadzić do depresji.

Jak wykorzystać tę emocję pozytywnie?

Antidotum nań może być również – jak w przypadku złości – zamiana emocji w działanie. W przypadku złości jest to jednak dużo prostsze, gdyż smutek wiąże się z rezygnacją i biernością. Mimo to zamiana smutku w działanie również jest możliwa i potrafi przynieść nie tylko ukojenie osobie doświadczającej tej negatywnej emocji, ale też dużo dobra dla całej społeczności. Przykładem mogą być np. rodzice dzieci niepełnosprawnych tworzący fundację albo różnego rodzaju miejsca i innowacje dla dzieci.

 

Emocje są czymś naturalnym, również te złe. To od nas zależy co z nimi zrobimy i jak je przetworzymy.

 

 

Źródła:
[1] https://sentimenti.pl/blog/dlaczego-mierzymy-az-8-emocji-podstawowych/